Þjóðmál - 01.12.2009, Blaðsíða 81

Þjóðmál vetur 2009 79
lofti . Hann hafði misst trúna og ekkert komið
þess í stað .
Mannshöfuð er nokkuð þungt
Viðbrögð skáldanna sex við því, að vökn­að hafði í púðri sósíalismans, voru ólík .
Steinn Steinarr uppgötvaði hina fornu speki,
að mennirnir eru skeikulir, ráða hver og einn
aðeins yfir broti sannleikans . Þeir eiga miklu
auðveldara með að greina lygi en sannleik .
Tók Steinn þess vegna á sína vísu undir það,
sem ensk­austurríski heimspekingurinn Karl
Popper sagði, að við höfum betri skilyrði
til að þekkja böl en blessun . Þess vegna
eigum við, sagði Popper, að reyna að útrýma
nærtæku og áþreifanlegu böli í stað þess
að einblína á fyrirheitna landið .34 Eins og
sést á kvæði Jóns úr Vör, deildi hann þeirri
forsendu með Steini, að sann leikurinn væri
margur og smár, ekki mikill og einn . Einar
Már er á sama máli . En þeir Jón og Einar Már
gengu ekki eins langt og Steinn, því að eina
rökrétta ályktunin er þá sú að hafna sósíal­
ismanum, og hvorugur var reiðubúinn til
þess, að því er virðist . Krafa sósíalista er um
vald til að umskapa skipulagið, og sú krafa
stendur (og fellur) með þeirri hugmynd, að
þeir ráði yfir miklum og einum sannleik . Hér
er einnig bresturinn í boðskap Jóhannesar
úr Kötlum . Sveik byltingin hann? Var hún
ekki frekar dæmd til að mistakast, því að
enginn ræður yfir nægilegri þekkingu til þess
að umskapa skipulagið, auk þess sem fáir
standast þær freistingar, sem valdið býður?
Auðvitað blekktu strákarnir frá Gorí, úr
Mosfellssveitinni og frá Sjaósjan Jóhannes
úr Kötlum, en hann blekkti líka sjálfan sig:
Hann hélt, að það væri gerlegt, sem vitrari
menn telja öllum ofviða, að taka stórt stökk
úr ríki nauðsynjarinnar í ríki frelsisins og
skapa um leið nýjan mann . Stelp an, sem
sagði Einari Má upp, reyndist vera til finn­
ingalaus frenja, sem krafðist mannblóta;
hún var réttborin systir nasismans . Einar
Már ætti að vera feginn að losna við þetta
flagð í stað þess að vorkenna sjálfum sér
og andvarpa . Þeir Jóhann Hjálmarsson og
Þórarinn Eldjárn slógu síðan nokkuð aðra
tóna . Þeir deildu á hræsni sósíalista, tvöfalt
siðferði þeirra og „bals am er ings kúnstir“, og
er þar auðvitað af nógu að taka .
Viðbrögð annarra við ljóðum skáldanna
sex eru einnig fróðleg . Því má velta fyrir sér,
hvers konar vini Jóhannes úr Kötlum átti, ef
þeir voru reiðubúnir til að slíta vináttu við
hann, af því að honum fannst sumt miður
fara í sósíalistaríkjunum . Jafnframt hefði
Jóhannes sjálfur átt að muna orð annars
íslensks trúar skálds löngu fyrr:
Vei þeim dómara er veit og sér
víst hvað um málið réttast er,
vinnur það þó fyrir vinskap manns
að víkja af götu sannleikans .
Íslenskum vinstrimönnum var þó vorkunn .
Á meðan Þjóðviljinn var og hét, spjó hann
eitri og galli að þeim, sem vikust undan
merkjum, til dæmis Steini Steinarr og Jóhanni
Hjálmarssyni . Var jafnan reynt að gera þá
tortryggilega, saka þá um að hafa gengið á
mála hjá andstæðingum; ekki hefði vöknað í
Einar Már Guðmundsson
Ljósm
./H
örður Ásbjörnsson