Milli mála - 01.06.2016, Blaðsíða 15

ANTON KARL INGASON, EINAR FREYR SIGURÐSSON, JIM WOOD
Milli mála 8/2016 15
grein færum við rök fyrir því að þessi hugmynd sé á réttri leið. Við
gerum ráð fyrir því í okkar greiningu að ekki sé hægt að túlka föst
orðasambönd í gegnum spor (e. trace) rökliðafærslu (e. A-movement).3
Einkenni NÓS fela í sér nýstárleg rök fyrir greiningu af þessu tagi
vegna þess að flestir sem hafa greint þessa formgerð gera ráð fyrir
einhvers konar ósögðu frumlagi í NÓS setningum eins og (3) en
Joan Maling og Sigríður Sigurjónsdóttir voru fyrstar til að leggja til
slíka greiningu (Maling og Sigríður Sigurjónsdóttir 2002, Halldór
Ármann Sigurðsson 2011, Einar Freyr Sigurðsson 2012, Anton
Karl Ingason o.fl. 2013, Legate 2014).4 Þetta ósagða frumlag
kemur í veg fyrir að andlagið geti færst í frumlagssæti og þess
vegna tryggir það að sögnin og andlag hennar séu hlið við hlið.
Í greiningunni sem við setjum fram gerum við ráð fyrir að yfir-
leitt sé það möguleikinn á færslu andlags sem útilokar orðasam-
bandsmerkingu frekar en færslan sjálf. Áhrif þessa má sjá í (4) en
margir málhafar, þar á meðal höfundar þessarar greinar, telja orða-
sambandsmerkingu ekki eiga við í HÞM jafnvel þó að andlagið
færist ekki í frumlagssæti.
(4) # Það var tekinn þáttur í hlaupinu.

Rétt eins og í (3) færist nafnliðurinn ekki í frumlagssæti í þol-
myndardæminu í (4). Aftur á móti er nafnliðurinn hér í nefnifalli,
ólíkt (3). Þetta dæmi er til marks um að möguleikinn á færslu nafn-
liðarins þáttur sé það sem ræður úrslitum um orðasambandsmerk-
ingu.
Í þessari grein höfum við fyrst og fremst áhuga á því sem við
köllum föst sagnasambönd (e. verbal idiom), en þar er lykilatriði að
3 Við leggjum áherslu á rökliðafærslu í þessari grein vegna þess að ekki fer á milli mála að hún
skiptir máli fyrir þá tegund af merkingu sem er til umfjöllunar. Hið sama á ekki endilega við um
allar tegundir af færslum. Sagnfærsla, og raunar hausafærsla almennt, virðist til dæmis ekki hafa
áhrif á merkingu og þess vegna hefur Chomsky (2001:37–38) t.a.m. stungið upp á því að hausa-
færsla tilheyri hljóðkerfisafleiðslunni. Stílfærsla í íslensku er yfirleitt ekki heldur talin hafa áhrif á
merkingu fyrir utan stílgildi hennar (t.d. Holmberg 2000; sjá þó Gunnar Hrafn Hrafnbjargarson
2003). Við munum ekki leggja áherslu á kjarnafærslu hér en í föstum orðasamböndum þar sem
rökliðafærsla samrýmist ekki orðasambandsmerkingu ætti kjarnafærsla ekki að gera það heldur.
Vert er að geta þess að kjarnafærsla hefur alltaf merkingaráhrif á þann lið sem er færður þannig að
slík færsla er órökrétt ef sá liður hefur enga sjálfstæða merkingu.
4 Sjá þó umræðu hjá Þórhalli Eyþórssyni (2008a) og Jóhannesi Gísla Jónssyni (2009) þar sem færð
eru rök fyrir því að NÓS, eða nýja þolmyndin, sé ‘sönn þolmynd’.