Milli mála - 01.06.2016, Qupperneq 21

ANTON KARL INGASON, EINAR FREYR SIGURÐSSON, JIM WOOD
Milli mála 8/2016 21
NÓS (sbr. umræðu hjá Helga Skúla Kjartanssyni 1991). Rétt er að
benda á að bókstafleg merking HÞM og NÓS hefur sama sanngildi
(e. truth-conditionally equivalent) þó að einhver munur virðist vera á
því hvernig setningagerðunum er beitt með tilliti til upplýsinga-
formgerðar (Sigríður Sigurjónsdóttir og Iris Nowenstein 2016).
(18) Það var tekið þátt í hlaupinu (af Höskuldi).
NÓS hefur vakið athygli vegna þess að þar birtast í sömu setningu
eiginleikar sem einkenna ýmist þolmynd eða germynd. NÓS líkist
hefðbundinni þolmynd að því leyti að aðalsögnin hefur form lýs-
ingarháttar, sögnin vera er notuð og af-liðir eru stundum notaðir
með henni til að tilgreina geranda.7 Hún líkist aftur á móti ger-
mynd að því leyti að andlag sem hefur þolfall í germynd er einnig
í þolfalli í NÓS, ólíkt HÞM þar sem fallið breytist í nefnifall.
Andlag germyndarinnar færist ekki heldur í frumlagsstöðu í NÓS
heldur situr sem fastast í andlagsstöðu jafnvel þegar um ákveðinn
nafnlið er að ræða. Þó að andlag germyndar þurfi ekki að færast í
frumlagsstöðu í hefðbundinni þolmynd ef það er óákveðið er slík
færsla að jafnaði nauðsynleg ef um ákveðinn lið er að ræða eins og
sýnt er í (19) (sem er HÞM). Þetta mynstur er dæmi um áhrif
hinnar svokölluðu ákveðnihömlu (Milsark 1977, Safir 1985,
Jóhannes Gísli Jónsson 2000, Ingunn Hreinberg Indriðadóttir
2014).
(19) Það var borðaður matur(*-inn).
Blandaða eiginleika NÓS má greina með því að gera ráð fyrir
ósögðu veiku fornafni í frumlagssæti NÓS (Anton Karl Ingason o.fl.
2013, Legate 2014; sbr. einnig Halldór Ármann Sigurðsson 2011 og
Einar Freyr Sigurðsson 2012) og við gerum ráð fyrir slíkri grein-
ingu.8 Nánar er fjallað um hvernig hún virkar í þeim heimildum
sem við vísum til en í stuttu máli þá hefur þetta veika fornafn þætti
7 Í fyrri skrifum um NÓS var ekki gert ráð fyrir því að setningagerðin samræmdist af-liðum en
síðari rannsóknir hafa leitt í ljós að málhafar sem hafa NÓS í máli sínu geta notað af-liði í NÓS
(Jóhannes Gísli Jónsson 2009; Einar Freyr Sigurðsson og Brynhildur Stefánsdóttir 2014); sjá einn-
ig umræðu hjá Þórhalli Eyþórssyni (2008a).
8 Þessi greining er svipuð greiningu Maling og Sigríðar Sigurjónsdóttir (2002) að sumu leyti en þær
gera þó ráð fyrir því sem við myndum nefna sterkt ósagt fornafn.