Milli mála - 01.06.2016, Page 191
MARGRÉT JÓNSDÓTTIR
Milli mála 8/2016 191
miklu eldri en t.d. Inger og líka Dagmar sem þó hefur sérstöðu að
því er myndun varðar. Samt sem áður eru beygingarendingarnar
þær sömu. Því má ætla að aldur skipti engu máli.
Í byrjun 20. aldar breyttist beyging nafnsins Ester í Biblíunni; þá
varð eignarfallsendingin -ar, ending sterkbeygðra kvenkynseigin-
nafna, einráð. Skömmu áður eða seint á 19. öld hafði nafnið verið
tekið upp sem eiginnafn. Fram til þess tíma hafði það einungis
verið nafn á bók og (líklega) alltaf í þýddum textum. Með öðrum
orðum: Breyting varð á hlutverki því sem nafnið gegndi. Og það er
einmitt þriðja skýringin sem varðar hlutverk og stöðu innan kerfis-
ins.
Eiginnöfn greinast frá nafnorðum m.a. þannig að þau hafa ekki
merkingu, oft a.m.k. óskýra, stundum alls enga; á merkinguna var
minnst í fyrsta hluta. Eiginnöfn gegna fyrst og fremst því hlutverki
að nefna. Forsenda þess er að baki sé eitthvað, hér persóna, og
nafnið greini hana þar með frá öðrum. Þetta mætti jafnvel kalla ein-
hvers konar persónugervingu; í vissum skilningi er þetta kynhlut-
verk.35 En í nýju hlutverki felst að nafnið er í íslensku máli borið af
lifandi veru, hér konu. Og um leið verður það hluti af tilteknum
merkingarflokki. Því gæti verið freistandi að líta svo á að eitthvert
samband sé á milli þess að nafnið Ester varð að raunverulegu eigin-
nafni og hinnar viðurkenndu eignarfallsendingar enda þótt hinar
endingarnar (-s og -Ø) lifðu líka. Þetta er ekki alveg ósvipað því og
gerðist í sambandi við Rakelarnafnið en þar hefur s-endingin horfið.36
Sú beyging Esterarnafnsins, sem frásögn Biblíunnar sýnir, þjónar
ekki endilega kyni og gegnir þar með ekki kynhlutverki á sama hátt
og nafn lifandi veru gerir. Því má geta sér þess til að nafnið hafi ekki
endilega þurft að hafa sérstaka kvenkynsendingu hafi menn á annað
borð viljað tákna hana, hún hafi allt eins getað verið -s eins og hjá
karlkyns- og hvorugkynsorðum eða jafnvel bara -Ø.
Við hina áðurnefndu persónugervingu mætti ætla að krafa um
35 Þessi skilningur byggist á hugmyndum Kuryłowicz (1980), sbr. (1). Hann segir m.a.:
viii. The semantic content of such a name is p e r s o n, sometimes also a definite sex, take John
versus Joan […].
36 Ýmis eiginnöfn málins eru ljós dæmi um persónugervingu. Þar má nefna eiginnafnið Gestur en
samnafnið gestur og eiginnafnið er eitt og sama orðið. Um orðsifjarnar sjá Ásgeir Blöndal
Magnússon (1989:243) og Guðrúnu Kvaran og Sigurð Jónsson frá Arnarvatni (1991:245).