Milli mála - 01.06.2016, Page 219
SVAVAR HRAFN SVAVARSSON
Milli mála 8/2016 219
frummálinu. Fæstir af þeim, sem um þá hafa skráð, hafa haft fyrir því að
fara til sjálfrar uppsprettunnar, og af þeim nýrri valla neinir, nema
Schleiermacher og Arthur Schopenhauer (Platon) og Trendelenburg
(Aristoteles) ... Það sem menn finna um þá í heimspekisögum eptir ýmsa
rithøfunda, jafnvel aðra eins menn, eins og Hegel, er því harla ónógt,
sumstaðar enda misskilið, og jafnvel afbakað, eða að minnsta kosti aflagað
eptir nýrri hugsunum, og fer því fjarri að þeir [Platon og Aristóteles] séu
látnir njóta sannmælis.
Það kann að virðast mótsagnakennt en skoðun Gríms á mikilvægi
þess að skilja forngrísku sýnist mér einnig hafa búið að baki þýð-
ingum hans á forngrískum kveðskap. Grímur virðist hafa þýtt forn-
grískar bókmenntir vegna þeirrar sannfæringar sinnar að hollast
væri að kynnast þeim á frummálinu. Skýringuna á þessu viðhorfi er
að finna í orðum Gríms sjálfs, þegar hann segir: „um þýðingarnar
úr forngrísku vildi eg geta þess, að mig langaði til að sýna þeim,
sem amast við grískum bókmentum ... að kveðskapur Grikkja eigi
stendur neinum nýrri kveðskap á baki, sem eg þekki til.“5 Hann
þýddi handa gagnrýnendum grískunnar. Þetta vildi Grímur gera til
að þessir gagnrýnendur létu af árásum sínum á fornar menntir og
leyfðu áframhaldandi kennslu forngrísku í Lærða skólanum. Þýtt
var á íslensku beinlínis til eflingar forngrísku. Þýðingarnar eru
gerðar á þeim tíma í sögu landsins þegar klassísk fræði og sérílagi
grísk áttu mjög undir högg að sækja sem grundvöllur mennta og
menningar. Kennslu í forngrísku var hætt árið 1908, í samræmi við
reglugerð frá 1904, þegar skólinn var ekki lengur „lærður“ heldur
„almennur“. Þessar breytingar endurspegluðu breyttar áherslur:
„gríska er afnumin og kennsla í latínu minnkuð stórum, en í stað
þess er aukin verulega kennsla í íslenzku, nýju málunum, stærð-
fræði og náttúruvísindum.“6
Fjórum árum fyrir dauða sinn hafði Grímur birt þýðingar á forn-
grískum kvæðum, raunar á sama vettvangi og greinar hans um
Platon og Aristóteles áttu eftir að birtast.7 Þar var meðal annars að
5 Grímur Thomsen (1895: iii).
6 Sjá Heimi Þorleifsson (1975: 72). Þar er fjallað nokkuð um breytingarnar og örlög kennslunnar í
grísku og svokölluðum fornaldarfræðum. Sjá einnig Clarence E. Glad (2011), sem fjallar um for-
sendur og örlög klassíkurkennslu frá 19. öld fram á þá 20.
7 Grímur Thomsen (1892).