Milli mála - 01.06.2016, Síða 220

GRÍMUR THOMSEN OG FRAMANDGERVING PINDARS
220 Milli mála 8/2016
finna þýðingu á annarri ólympísku drápu Pindars.8 Þetta forngríska
skáld var að mati Gríms eitt tignarlegasta skáld heimsbókmennt-
anna.9 Pindar hefur skipað sérstakan sess í bókmenntasögunni vegna
þess hversu myrkur og torskilinn hann hefur þótt, allt frá fornöld,
nánast óskiljanlegur, örugglega óþýðanlegur. Að þýða Pindar hefur
ávallt verið yfirlýsing út af fyrir sig, ögrandi og kannski sérvisku-
leg.10 Mér vitanlega hefur aðeins Sveinbjörn Egilsson íslenskað
nokkrar línur, í skólaþýðingu sinni á Menoni Platons (br. 133). Það
er skiljanlegt, ef skáldið er óþýðanlegt. Þremur árum síðar birtust
Ljóðmæli: Nýtt safn, síðari þeirra ljóðabóka Gríms sem voru gefnar út
fyrir andlát hans; hin fyrri hafði verið gefin út árið 1880. Í ljóða-
bókinni frá 1895 var að finna þýðingar á forngrískum ljóðum: þýð-
ingu á téðri ólympískri drápu og öðru bundnu máli úr forngrískum
bókmenntum, meðal annars þremur öðrum drápum Pindars. Grímur
þýddi einnig fyrstu ólympísku drápuna, og fyrstu og fjórðu pýþísku
drápurnar. Auk þess þýddi hann línur sem hann kallar „Brot úr
ymna“.11 Loks birtist í bókinni ótitluð þýðing á nokkrum línum
eftir Pindar.12 Fleiri ljóð birtust að Grími látnum. Árið 1906 birtust
Ljóðmæli: nýtt og gamalt og Rímur af Búa Andríðssyni. Heildarútgáfa
í tveimur bindum birtist árið 1934.13 Allur síðari helmingur síðara
bindisins hefur að geyma þýðingar á grískum fornkvæðum. Það er
allstór hluti af höfundarverki Gríms.
Þessar þýðingar úr grísku hafa lengstum mælst heldur illa fyrir,
og sýnu verst þýðingarnar á Pindar.14 Einkum fóru þær fyrir bring-
spalirnar á Sigurði Nordal. Fyrir utan nokkrar neikvæðar yfirlýs-
ingar og efasemdir fyrstu árin eftir birtingu þeirra hafa þessar þýð-
ingar öldungsins nánast legið í þagnargildi, einkum þýðingarnar á
8 Hún var endurútgefin í gríska þýðingasafninu Grikkland alla tíð; sjá Kristján Árnason (2013:
80-83).
9 Hér var einnig stutt kórsöngsbrot (nr. 588) eftir Evripídes um Palamedes og kvæði kennt við
Æsop. Brot Evripídesar átti að sýna hversu illa Aþeningar fóru að ráði sínu þegar þeir tóku Sókrates
af lífi.
10 Frægasta dæmið um slíkt eru Pindarsþýðingar Hölderlins, sem vikið verður að hér á eftir.
11 Þetta brot hafði áður birst í Sunnanfara 2/13 (1893), 107 sem „Ymnabrot eptir Pindar“ og er
þýðingin eignuð „Gr.Þ.“. Þetta mun vera brot 42 (Bergk) [= 171 (Boeckh)].
12 Höfundur veit ekki hvaðan línurnar eru, en 25-30 úr annarri pýþísku drápunni koma til greina.
13 Snæbjörn Jónsson gaf út Úrvalsljóð árið 1941 og svo Ljóðmæli árið 1946. Ljóðmæli í útgáfu Sigurðar
Nordal birtust árið 1969.
14 Sjá 5. hluta að neðan.