Milli mála - 01.06.2016, Síða 224
GRÍMUR THOMSEN OG FRAMANDGERVING PINDARS
224 Milli mála 8/2016
víslegum stílbrögðum. Pindar var ljóslega undir töluverðum áhrif-
um frá Ilíonskviðu, Hesíodos og vafalaust glötuðum kviðum.
Þarna má því finna í einu og sama kvæðinu lofgjörð, goðsagnir,
bænir, hymna eða lofsöngva, heilræði, gildisdóma, íþróttalýsingar.
Tilgangurinn er að gera sigurvegarann ódauðlegan með skáldskap,
enda sé skáldskapurinn eina tækið sem geti hafið menn yfir dauð-
leikann. Ólíkum þáttum drápurnnar má blanda saman á ólíkan hátt
en nokkrir þættir eru þó alltaf til staðar. Sögð eru deili á kappanum,
hvaðan hann kemur og til hvaða sigurs hann vann. Pindar kemur
öllum þessum upplýsingum fyrir á ólíka vegu, hvort heldur beint
eða með misjafnlega skýrum tilvísunum, sem er einkenni á skáld-
skap hans. Oft eru ljóðin nefnd hymnar eða lofsöngvar (sem beinast
að guðum), enda er stöðugt vísað til guða, ekki síst með bænum,
sem eru venjulega við mörk tveggja efna innan drápunnar. Heilræðin
eru vel þekkt siðferðilegt forðabúr enda átti Platon eftir að leita
mikið til Pindars.
Sigurdrápurnar eru vitnisburður um mikilvægi ágætis þeirra
aðalsmanna sem skara fram úr öðrum. Afrek á leikum jók hróður
sigurvegarans, ættar hans og borgar. Þegar skáldið lofar sigurvegar-
ann er þess iðulega gætt að minnast á dauðleika mannsins og hversu
háður vilja og duttlungum guðanna hann er, einkum ef hann er
valdamikill; því skuli hann forðast ofdramb og öfund guðanna.
Skáldið hamrar á því að ekkert vinnist án erfiðis, án guðlegrar að-
stoðar. Hann undirstrikar mikilvægi þess ágætis sem ekki verður
lært en er meðfætt, einkum í íþróttum. Þær dyggðir sem hann
boðar eru meðalhóf, reglufesta samfélagsins, samlyndi stétta og
guðsótti. Frægustu orð Pindars eru þó vafalaust úr áttundu pýþísku
drápunni, línur 95-97, en þessi drápa var líklega hans síðasta (frá
446):
ἐπάμεροι· τί δέ τις; τί δ’ οὔ τις; σκιᾶς ὄναρ // ἄνθρωπος.
Hverfulu verur! Hvað (er) hver? Hvað (er) ekki hver? Draumur
skugga // (er) maðurinn.
Gildin tilheyra greinilega aðalsveldi arkaíska tímans, sem var að
hverfa á æviskeiði Pindars, frekar en þeim lýðræðishugmyndum
sem við þekkjum einkum úr klassískri sögu Aþenu. Hann horfir til