Milli mála - 01.06.2016, Page 234
GRÍMUR THOMSEN OG FRAMANDGERVING PINDARS
234 Milli mála 8/2016
Að sumu leyti hefur Grími því tekist það sem hann ætlaði sér, þó
að þýðingarnar séu slæmar, enda ekki um raunverulega íslenskun
grísku fornkvæðanna að ræða. Athugum nánar sýn Sigurðar á þýð-
ingar og kjarnann í gagnrýni hans á Grím.39
Grímur þýddi ljóðið Integer vitae (I.22) eftir Hóras. Sigurður
hrósar þýðingunni og segir snilldarlega. Þýðingin eða öllu heldur
íslenskunin, sem öllu virðist skipta, felst fyrst og fremst í því að
fyrir klassísk eiginnöfn eru komin íslensk, sem hafa allt annað um-
tak, þó að sumum eiginnöfnum sé einfaldlega sleppt. Hóras beinir
orðum sínum til manns sem heitir Fuscus; ávarpið og nafnið er
horfið hjá Grími. En fyrir Syrtessanda á strönd Afríku er komið
Ódáðahraun. Kákasusfjallgarðurinn er Vatnajökull og
Hydaspesfljótið á Indlandi Kaldakvísl. Elskan Lalage er Helga.
Dáníusveitin er Eiðar, land Júba (Númidía), sem elur ljónin á
söndum, verður Serkland, sem vænta má, en einnig Bjarmaland.
Loks blandar Grímur Svíþjóð og Syrgisdali við ónefnda staði.
Við vitum hvers vegna Grímur þýddi grísku fornskáldin. Hann
vildi fá aðra til að lesa þau á frummálinu. Hvað segir hann um
eigin aðferð? Hann segist sjálfur hafa þýtt ófullkomlega og frítt en
þó vonað að gríski fegurðarandinn hefði haldið sér – „og að lesend-
urnir fái nokkra hugmynd um aðal og einkenni hins forna gríska
skáldskapar“. Jón Þorláksson er eins konar viðtakandi þýðinganna
og gerir grein fyrir viðhorfi Gríms til þýðinga í útgáfunni frá 1906;
greinargerð hans var endurbirt 1934.40 Þaðan er líklega komin sú
skoðun sem getur að finna hjá Sigurði Nordal:
... kveðskapur Gríms varð norrænn og þjóðlegur. Hann gat ekki orðið
öðruvísi ... Kynning hans af skáldritum annarra þjóða gat því varla haft
önnur áhrif á hann en til þess að leiðbeina smekk hans í fyrstu og frjóvga
hugtún hans. Votta og þetta þýðingar hans margar hverjar úr öðrum
málum. Hann víkur þeim við, máir út alt það útlenda, og snýr því upp á
Ísland og setur á þær svo mikinn íslenzkubrag, að kvæðin eru í þýðing
hans orðin miklu líkari honum sjálfum en frumhöfundinum, svo að hann
gat stundum eins vel markað þær undir sitt mark.
39 Um þetta efni hefur Ástráður Eysteinsson fjallað (1996: 235-44).
40 Jón Þorláksson (1934: xxxiv-xxxv).