Milli mála - 01.06.2016, Síða 303
MICHEL DE MONTAIGNE
Milli mála 8/2016 303
Grata superveniet, quœ non sperabitur hora.24
Það er óvíst hvar dauðinn bíður okkar, væntum hans því alls staðar.
Sá sem býr sig undir dauðann, býr sig undir frelsið. Þeim sem hefur
lært að deyja hefur tekist að gleyma því hvernig á að vera undir-
gefinn.25 Að kunna að deyja losar okkur undan allri ánauð og höft-
um. Það er ekkert illt í lífinu fyrir þann sem hefur skilið að það að
missa lífið er ekki illt. Æmilius Paulus svaraði þeim sem fangi hans,
sá aumi konungur Makedóníu, sendi með þá bón að sýna hann ekki
í sigurgöngu: „Megi hann biðja sjálfan sig um þann greiða.“26
Í raun má segja um alla hluti að ef náttúran hjálpar ekki til eru
litlar líkur á að list og iðnaður taki framförum. Sjálfur hneigist ég
ekki til þunglyndis en er draumóramaður. Ekkert hef ég fengist
jafnmikið við og hugsanir um dauðann, jafnvel á lausbeislaðasta
tíma ævi minnar.
Jucundum cum œtas florida ver ageret,27
Í félagsskap kvenna og í leikjum, héldu sumir að ég væri haldinn
afbrýðisemi eða óvissu um eigin væntingar, þegar ég var upptekinn
af því að hugsa um hinn eða þennan, sem hafði óvænt fengið sótthita
nokkrum dögum fyrr – og dauða hans – eftir veislu líka þeirri sem
ég var í, með hugann fullan af iðjuleysi, ást og gleðistundum, eins
og ég, og að það sama biði mín handan við hornið:
Jam fuerit, nec post unquam revocare licebit.28
Ég var hættur að hnykla brýnnar yfir þessari hugsun frekar en ann-
arri. Fyrst er ómögulegt að svíða ekki undan slíkum hugrenn-
ingum. En með því að velta þeim fyrir sér og fjalla um þær, hægt
og bítandi, er eflaust hægt að hafa stjórn á þeim. Annars væri ég
sífellt dauðskelkaður og fullur örvæntingar, því aldrei hefur sá
24 [Líttu á hvern dag eins og hann væri þinn síðasti. Fagnaðu næstu stund, ef hún kemur óvænt.
Hóratíus, Epistulae, I, iv, 13–14]
25 Spakmæli fengið hjá Senecu, Epistulae morales ad Lucilium, XXVI.
26 Þetta dæmi fékk Montaigne hjá Plútarkosi, Aemilius Paulus, XVII.
27 [Þegar mín blómstrandi æska fagnaði vorinu. Catullus, LXVIII]
28 [Núið verður senn liðið, og við munum aldrei geta kallað það til baka. Lucretius, De Rerum Natura,
III, 915]