Milli mála - 01.06.2016, Page 307
MICHEL DE MONTAIGNE
Milli mála 8/2016 307
minnsta kosti án hiks og kvíða? Og það sem meira er: Náttúran sjálf
réttir okkur hjálparhönd og gefur okkur styrk. Ef þetta er snöggur
og voveiflegur dauðdagi höfum við ekki svigrúm til að óttast hann;
ef hann er öðruvísi geri ég mér grein fyrir því að eftir því sem
veikindin búa um sig finn ég til ákveðinnar fyrirlitningar á lífinu.
Mér er ljóst að ég þarf að hafa meira fyrir því að sætta mig við þá
ákvörðun að deyja þegar ég er hraustur heldur en þegar ég er sjúkur,
ekki síst vegna þess að ég held ekki eins fast í þægindi lífsins og er
farinn að glata þeim og ánægjunni sem þeim fylgir, og þess vegna
veldur dauðinn mér mun minni ótta. Það vekur hjá mér þá von að
því meira sem ég fjarlægist lífið og færist nær dauðanum eigi ég
auðveldara með að sætta mig við skiptin. Rétt eins og ég hef oft
reynt við aðrar aðstæður það sem Caesar sagði,40 þ.e. að hlutirnir
virðast gjarnan stærri úr fjarska en þegar nær dregur, þá var ég
miklu hræddari við sjúkdóma þegar ég var heilbrigður heldur en
þegar ég fann fyrir þeim; kætin sem ég finn, ánægjan og styrkurinn
veldur því að veikindin virðast svo ólík því ástandi að ég ýki óþæg-
indin um helming og ímynda mér að þau séu óbærilegri en þau eru
þegar ég svo burðast með þau. Ég vona að það verði þannig með
dauðann.
Við sjáum á þessum umskiptum og almennu hnignun sem við
verðum fyrir að náttúran rænir okkur tilfinningunni um hrörnun
okkar og missi. Hvað á gamalmennið eftir af æskuþróttinum og
liðinni ævi?
Heu! senibus vitœ portio quanta manet!41
Þegar einn varðmanna hans, gamall og skakkur, kom til hans á götu
og bað um leyfi til að fara og stytta sér líf, svaraði Caesar af gaman-
semi, þegar hann sá hans auma útlit: „Þú heldur semsagt að þú sért
á lífi?“42 Ég held að okkur væri ógerningur að þola slíka breytingu
ef hún ætti sér stað í einni andrá. En náttúran leiðir okkur, skref
40 Gallastríðið (De bello gallico), VII, 84. Montaigne lætur sér nægja að endursegja það sem í þýðingu
Páls Sveinssonar hljóðar svo: „Fer og einatt svo, að mönnum verður það meira áhyggjuefni, sem
fjarlægara er.“ Bellum Gallicum eða Gallastríðið, Reykjavík, Bókadeild Menningarsjóðs, 1933, bls.
469–470.
41 [Vei, hversu mikið af lífinu er að finna hjá þeim öldnu. Maximianus, Elegiae, I, 16]
42 Fengið að láni hjá Senecu, Epistulae morales ad Lucilium, LXXVII, 18.