Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2016, Page 25

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2016, Page 25
24 ég hef hér fjallað um. Ein slík leið felst einfaldlega í því að vísindin opni dyr sínar fyrir hverjum þeim sem vill kynna sér og gagnrýna vísindalegar kenningar.25 Ef hver sem er getur gagnrýnt viðteknar kenningar og sett fram aðrar kenningar þeim til höfuðs skiptir ekki jafn miklu máli hvort hlutdrægni einstakra vísindamanna verði til þess að þeir setji ekki fram tilteknar kenningar, enda geta þá aðrir – þar á meðal þeir sem ekki eru hlutdrægir með sama hætti – tekið að sér að setja fram slíkar kenningar. Þetta er einmitt það sem gerðist í dæminu úr fornleifafræði og þróun- armannfræði sem ég ræddi hér að ofan. Þegar konur fóru í auknum mæli að stunda rannsóknir á þessum sviðum tóku þær eftir því að kenningar karlmannanna sem fyrir voru í faginu virtust sniðnar að karlmennskuhug- myndum og settu fram sínar eigin kenningar þeim til höfuðs. Þetta bendir til þess að koma megi í veg fyrir að hlutdrægni og fordómar hafi áhrif á niðurstöður vísindarannsókna í gegnum uppgötvun vísindakenninga með því að stuðla að opnu vísindasamfélagi þar sem fólk úr ólíkum áttum getur lagt sitt af mörkum. Á hinn bóginn má benda á að það er ekki nóg að vísindin séu formlega séð opin öllum – það þarf líka að tryggja raunverulega fjölbreytni innan þeirra ef ætlunin er að mæta þeim hlutdrægnisvanda sem ég hef verið að fjalla um. Þótt engum sé beinlínis meinaður aðgangur að vísindum (að minnsta kosti ekki hér á landi) hafa ekki allir raunveruleg tækifæri til að gerast vísindamenn, meðal annars vegna félagslegra og efnahagslegra tak- markana. Ef þær hugmyndir sem ég ræddi hér að ofan eru á rökum reistar verða vísindin af mikilvægri leið til að vinna gegn hlutdrægni í vísindum vegna þess að vissum hópum fólks er ekki veitt raunverulegt tækifæri til að leggja sitt af mörkum til vísinda. Því má ætla að vísindi verði tæpast laus við skaðleg áhrif hlutdrægni og fordóma nema þau endurspegli þann fjöl- breytileika sem er til staðar í samfélaginu öllu. Þetta þýðir meðal annars að vísindasamfélög mega ekki láta eins og það skipti engu máli að yfir- gnæfandi meirihluti slíkra samfélaga samanstendur að langmestu leyti af hvítum körlum af milli- og yfirstétt. Slíkur skortur á fjölbreytileika meðal 25 Eins og félagsfræðingurinn Robert Merton benti á í brautryðjendarannsóknum sínum á vísindum um miðja síðustu öld eru vísindin í fyrsta lagi opin öllum í þeim skilningi að það er engum bannað að leggja sitt af mörkum til vísinda á grundvelli kynþáttar, kyns, efnahags eða annarra þátta. Og í öðru lagi eru vísindin opin í þeim skilningi að niðurstöður vísinda eru – eða ættu að minnsta kosti að vera – aðgengilegar öllum. Sjá Robert K. Merton, „The normative structure of science“, The Sociology of Science, ritstj. N. W. Storer, Chicago: University of Chicago Press, bls. 267–278. FinnuR Dellsén
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.