Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2016, Side 166

165
Eins er það á misskilningi byggt að þeir einir sem tilheyra sjálfir ein-
hverjum undirokuðum hópi geti þróað og notað rannsókn eða stefnu-
mál frá þeim hópi. Til dæmis að bandarískar konur sem eru ættaðar frá
Rómönsku Ameríku eða íslamstrúar geti einar þróað rannsóknir sem eiga
sér upphafspunkt í daglegu lífi þessara tilteknu hópa. Bandarískar konur
ættaðar frá Rómönsku Ameríku eru ólíkar innbyrðis að því er varðar stétt,
kynþátt, kynhneigð, þjóðerni og fleira – og það sama á við um íslamskar
konur. Er hver og ein okkar eini áreiðanlegi sérfræðingurinn um eigið líf?
Ef sú væri raunin væri ekki hægt að stunda félagsvísindi. Ennfremur benda
sagnfræðingar og sálfræðingar, svo ekki sé minnst á Marx eða Freud, á þá
mörgu þætti sem koma í veg fyrir að við getum talið okkur sérfróð um
okkar eigið líf! Félagshreyfingar sem beittu sér gegn harðstjórn höfðu að
markmiði ekki aðeins að breyta vitund félaganna sem tóku þátt,32 heldur
einnig annarra sem sannfæra mætti um að félagstengsl þurfi einnig að
sjá frá sjónarhorni undirokaðra hópa. Hvítir Bandaríkjamenn og blökku-
menn sem voru hámenntaðir og/eða höfðu þegar fengið kosningarétt,
voru fengnir til að ganga til liðs við mannréttindahreyfinguna á sjöunda
áratugnum, ekki aðeins þeir sem yfirráðastefna hvíta kynstofnsins bitn-
aði þyngst á. Vitaskuld gátu þessir liðsmenn ekki haft sömu reynslu og
upphafsmenn hreyfingarinnar. Þeir voru ekki heldur eins næmir og upp-
hafsmenn hennar á fínlegri myndir mismununar og kúgunar. Samt vilja
undirokaðir hópar að við hugleiðum og rannsökum daglegt líf annarra en
okkar sjálfra þegar við rannsökum og mótum stefnu um heilbrigðismál,
menntamál og aðra málaflokka. Þeir skrifa bækur og höfða mál til að breyta
hugsunarhætti og hegðun annarra. Femínistahreyfingar hafa alltaf viljað
að karlar íhuguðu hegðun sína frá sjónarhorni daglegrar reynslu kvenna,
ekki út frá karllægum staðalímyndum sem hafa stjórnað svo miklu jafnt í
opinberu lífi sem nánum samböndum.33
32 Til að gera konur að hópi „fyrir sig“ (þ.e. meðvitaðan um formgerðirnar sem móta
mynstrin í lífi okkar) í stað hóps „í sjálfu sér“ (þ.e. eins og aðrir skilgreina okkur).
33 Geta börn, mállaust fólk, andlega fatlað fólk, og aðrir sem geta ekki komið reynslu
sinni og gildum í orð, eins og heilbrigt fullorðið fólk gerir, þróað sín eigin sjón-
arhorn? Geta þeir sem geta ekki skipulagt sig sem hóp „fyrir sig“ gert það? Hvað
með dýr? Getur heilbrigt fullorðið fólk notað daglegt líf meðlima í slíkum hópum
sem upphafspunkt til að þróa sjónarhorn sitt? Annars vegar geta þessi mögulegu
viðföng eða þátttakendur virkjað alla krafta hópa sem berjast fyrir félagslegu rétt-
læti sem sjónarhornsfræðimenn miða einmitt að því að virkja. Hins vegar er ef
til vill ástæða til að líta á sjónarhorn sem samfellu mögulegra og misvaldamikilla
staðsetninga. Ekki er ráðrúm til að fjalla hér nánar um þetta áhugaverða efni.
STERKARi HLUTLæGNi FYRiR GRASRÓTARVÍSiNDi