Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Page 121

„ É g e r l í f , s e m v i l l l i fa , u m va f i n n l í f i s e m v i l l l i fa .“
TMM 2009 · 3 121
verður vel ágengt. Í þessum heimi djöfulsins reyna menn að flýja erfið-
leika þjáningar og neyðar með „taumlausum hórdómi“(N 26). Bjarni
grípur hér til siðferðilegrar skilgreiningar á synd og erfðasynd. Hann
túlkar syndina einhliða sem siðferðilegan breyskleika. Í gegnum ald-
irnar hefur þessi syndaskilningur verið útbreiddur. Höfundar rita ritn-
ingarinnar og kennimenn kirkjunnar hafna honum og hafa reynt að
leiðrétta hann en með mismiklum árangri.36
Vandinn sem djöfullinn stendur loks frammi fyrir er enn og aftur
þessi eini réttláti, sem heldur „dauðahaldi í trúna á tilvist réttláts Guðs“
(N 27). Það er alltaf þessi eini sem eyðileggur allar áætlanir Satans. Gegn
þessu óréttlæti rís djöfullinn og sækir manninn heim. Djöflinum tekst
með afstæðishyggju og lygina að vopni að fella bóndann og tvíhyggjan
er nú algjör. Engin tengsl eru lengur til á milli himins og jarðar. Sköp-
unarverkið hafnar skapara sínum og maðurinn bindur Guð við himin-
inn einan (N 34). Menn eru slegnir blindu og sjá ekki lengur að sjón-
deildarhringurinn tengir saman himin og jörð. Bjarni lætur Melkísedek
yfirgefa veruleika lífsins og hverfa á vit tvíhyggjunnar. Þverstæðum
veruleikans er hér fórnað á stalli afneitunar á þeirri blessun sem jarð-
neskt líf er, þrátt fyrir að vera umlukið þjáningu og erfiðleikum.
Algyðistrú Salómons
Konungurinn Salómon er fulltrúi fyrir sömu afneitun á veruleika lífsins
en með öfugum formerkjum. Hann greinir ekki á milli veruleika Guðs
og sköpunarinnar. Í hugmyndakerfi sínu sameinar hann hvort tveggja
svo úr verður eitt, þ.e.a.s. algyðistrú (pantheismi). Í áttunda kafla Nætur-
varðar kyrrðarinnar greinir konungurinn frá „sýn“ sinni á alheiminn.
„Hann er svo stór að heimskan rúmast í honum, þess vegna er hann
paradís þótt sums staðar sé hann verri en helvíti. Í stóra heimi búa menn
á andliti Guðs“ (N 146–147). Hugmyndin sem konungurinn kemur fyrir
í sýninni hafnar þverstæðum veruleikans og hann sér allt sem eina sam-
stæða heild. Í henni einsetur konungurinn sér „að horfa aðeins á það
fegursta sem ég sá og þá fór að renna upp fyrir mér að í þessum skógi
byggi konungur stóra heims, vera sem lifði alltaf eins og í felumynd. Ef
ég einbeitti mér og hann stóð nægilega lengi kyrr gat ég raðað saman
glömpum af gljáandi laufblöðum í himneskt andlit, töfrað mynd hans út
úr umhverfinu, en um leið og hann bærði á sér rann hann saman við
það á ný“ (N 149). Guð hefur hér sameinast sköpun sinni og þverstæður
heims og manns verða að víkja. Þetta hugmyndakerfi virðir ekki líf ein-
staklingsins sem einstakt heldur gefur það á vald þögninni (sbr. örlög
TMM_3_2009.indd 121 8/21/09 11:45:37 AM