Tímarit Máls og menningar - 01.11.2009, Page 120

D ó m a r u m b æ k u r
120 TMM 2009 · 4
myndir Haraldar, sem eru óneitanlega spaugilegir, er sjaldan slakað á ósköp-
unum og hörmungunum, svo bókin reynir nokkuð á lesandann, ekki síst þegar
fram í sækir og frásögninni víkur til Danmerkur þar sem Ásthildur sekkur æ
dýpra í fen eiturlyfjanna í Kristjaníu. Í lokin finnst lesanda að auki að úrvinnslu
efnisins sé ekki allskostar lokið, enn eigi eftir að hnýta ýmsa lausa enda. Höf-
undur lét þess getið í að minnsta kosti einu viðtali þegar bókin kom út að henni
væri ætlað að vera upphaf lengra verks. Verði sú raunin verður að skoða þessa
sögu sem fyrsta hlutann í stærra bálki sem meta þarf í heild síðar.
Sagan skartar sterkri táknmynd sem er í senn einn af íkonum í rokkmenn-
ingu hippatímabilsins og táknmynd fyrir forgengileikann, ófullkomleika
mannanna og vanmátt þeirra til að storka náttúruöflunum eða Guði. Þetta er
myndin á umslaginu utan um fyrstu plötu Led Zeppelin af loftfarinu Graf
Zeppelin að hrapa í ljósum logum: „Smáneisti var nóg til að sprengja það í loft
upp“ (61). En hljómsveitin Led Zeppelin gegnir líka hlutverki falsguða. Ást-
hildur tilbiður hana, tónlist hljómsveitarinnar er henni „betri en kirkja“ (246)
og af henni þráir hún sáluhjálp eftir að hafa orðið fórnarlamb nauðgara:
„… þegar hún sá Jimmy Page leggja gítarólina yfir öxlina datt henni í hug að
hún væri að horfa á Guð og þar næst hugsaði hún: Ef ég svæfi hjá Guði þá
myndi ég hreinsast af öllum þeim óþverra sem ég mátti þola af þessum skítuga
manni“ (249–50). Myndin af Zeppelinloftfarinu er listilega útfærð í kaflanum
um sálarstríð Ásthildar í kjölfar árásarinnar. Eftir að hún hefur framið ofbeld-
isverk sitt vitrast María mey henni í fangaklefanum og breiðir út faðminn, en
þá „birtist sjálft móðurskipið Graf Zeppelin, það var úr silfri og ljómaði í sól-
inni, Guðsmóðir hvarf, Zeppelinloftfarið stóð kyrrt í himneskri birtu yfir
heitavatnsgeymunum í Öskjuhlíð þar til eldsfár braust út í því og það byrjaði
að hrapa“ (269).
Það er til marks um margslunginn hugmyndaheim sögunnar þegar teflt er
saman hinum kristnu sjónarmiðum um fórnardauða Krists og guðlausri
heimsmynd í samtali Kristjáns og Brynhildar eftir jarðarför Hörpu dóttur
hennar. Hún hafnar í senn þeim skýringum eða réttlætingum sem rekja ódæð-
isverkið til misgjörða sem gerandinn hafði orðið fyrir sem og þeirri túlkun
Kristjáns að Harpa hafi dáið fyrir dóttur sína. Með því að ákveða hvort ætti að
lifa, Harpa eða barnið, hafði Brynhildur með nokkrum hætti tekið að sér hlut-
verk sem löngum hefur verið talið Guðs, en eftir að hún hafði valið vissi hún
að Guð var ekki til. Harpa hafði að hennar mati heldur ekki dáið fórnardauða
því að hún tók ekki þá ákvörðun sjálf. Í þessum kafla, sem er einn sá áhrifa-
mesti í bókinni, er kirkjulegum kennisetningum vísað á bug á grundvelli
mannlegs harms og jarðneskrar lífsafstöðu sem fyrst og fremst höfðar til
ábyrgðar mannsins gagnvart sjálfum sér og öðrum manneskjum en styðst ekki
við trú á æðri mátt eða annað líf. Í þessum kafla er rödd trúmannsins Kristjáns
veik og hann hefur ekki svör við röksemdum Brynhildar.
Titill bókarinnar vekur spurningar. Eru dimmar rósir hin dökku blóm sorg-
arinnar, eins og í texta dægurlagsins? Eða eru þær blóm hins illa, afsprengi
lasta og veikleika sem taka á sig mynd haturs, öfundar og ofbeldis og sífellt sá
TMM_4_2009.indd 120 11/4/09 5:44:45 PM