Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Side 78

E m i l H j ö r va r P e t e r s e n
78 TMM 2011 · 2
bældi og tapaði stórum hluta af sjálfum sér. Við sjáum því hvers vegna
Rithöfundurinn leitar að fyllingu í öðrum menningum. En þegar hann
horfir á ljósmyndina og kemst í kynni við sögumanninn – týndan hluta
sjálfsvitundar sinnar, minninga og vináttu – losnar hann úr ánauð og
kemst um leið í kynni við sinn innri sögumann. Þá skrifar hann loksins
skáldsöguna um sögumanninn, þessa tilteknu skáldsögu sem hér um
ræðir.
Rithöfundurinn hafði verið einangraður, hann missti sjónar af
frásagnarlistinni, og þannig rofnaði heildarmynd hugsana og minninga
um eigið land þegar hann leitaði og ráfaði frá einum stað til annars.
Ráfandi um eins og Machiguenga­sögumaður en án mikilsverðrar sögu
til að segja.
Eftir kynnin við sögumanninn á ljósmyndinni snerist sjálfsvitund
Rithöfundarins við, hann tók að skilja þjóðerni sitt betur og fór því að sjá
kjarna annarra menninga. Þegar þjóðernisvitund hans skýrðist breytt­
ist einnig alþjóðleg vitund hans sem fékk fjölmenningarlegan skilning
hans til að blómstra og gerði hann að betri skáldsagnahöfundi. Pascale
Casanova færir rök fyrir svipaðri fullyrðinu í bók sinni, The World
Republic of Letters: „[H]öfundar sem leitast eftir meira frelsi fyrir verk
sín eru þeir sem þekkja lögmál heimsbókmenntarýmisins og geta nýtt
sér það til að kollvarpa ríkjandi normum á viðkomandi þjóðernislegum
vettvangi.“7 Það er það sem á sér stað: Lögmál bókmenntarýmisins urðu
skýr í huga Rithöfundarins, hann losnaði úr ánauð og varð frjáls sem
skáldsagnahöfundur.
„Hinn réttláti mætir sjálfum sér í líki sögumanns,“ sagði í ofan­
greindri tilvitnun í Walter Benjamin. Reyndar er það ekki aðeins sögu­
maðurinn sem gerir að verkum að Rithöfundurinn verður meðvitaður
um sjálfsvitund sína, þjóðerni sitt og stöðu sína innan heimsbók­
mennta rýmisins, sem gerir hann að réttsýnni manni, heldur einnig
sögurnar og goðsagnirnar sem sögumaðurinn býr yfir – sögurnar sem
Mascarita hafði þulið upp nokkrum áratugum áður.
Machiuenga­sögumaðurinn er skjalasafn og bókasafn ættbálksins,
dyrnar að kjallara þeirrar þjóðmenningar sem Perú geymir. Og gegnum
þær sögur og goðsagnir fær Rithöfundurinn sinn fjölmenningarlega
skilning. Ástæðan er til að mynda sú að goðsagnir í hverjum menningar­
heimi innihalda sömu formgerðarþættina, sömu altæku grunngildin,
sem standa fyrir sameiginlega sýn á heiminn og líf mannsins. Hinn
nýlátni mannfræðingur og rýnir, Claude Lévi­Strauss (1908–2009), setti
fram kenningu sem lýtur að þessum þáttum í ritgerð sinni „Formgerð
goðsagna“, þar sem hann kallaði þá mýtem: [I]nnra gildi goðsagnarinnar