Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Síða 11

Æ t l i v i ð n á u m n o k k u r n t í m a n n a ð s n e r t a v e r u l e i k a n n ?
TMM 2015 · 1 11
Lýðræði er því viðmiðun. Þó að þetta sé ófullkomið fyrirkomulag sé ég ekki
betra fyrirkomulag fyrir samfélög.
Það er margt í okkar þjóðfélagi sem ekki flokkast beinlínis undir einræði
en ber þó sterkan keim af geðþóttaákvörðunum. Einræði einkennist af
klíkuskap og hann finnum við hér og hefur viðgengist í gegnum tíðina oftast
með neikvæðum afleiðingum – maður verður að þekkja mann – þessar leik-
reglur giltu líka á Spáni.
Hér hefur alltaf fylgt ríkisstjórnum ákveðinn valdhroki, líkt og þær ráði
öllu og þingið hafi minna að segja – þingið ætti að hafa meira að segja en
ríkistjórnin sem fer með framkvæmdavaldið og á að framkvæma það sem
löggjafinn ákveður; mér finnst þessu stundum snúið við.
Þegar fólk hefur yfir sér nokkuð stabíl stjórnvöld þá getur það orðið trú-
gjarnt vegna þess að það verður vant því að aðrir hugsi fyrir það og trúir að
allt sé satt og rétt sem komi fram – að menn myndu ekki segja vissa hluti
nema af því að fótur er fyrir þeim. Og trúgirnin hefur komið okkur í koll –
ekki satt?
Við búum líka við óbeina ritskoðun eins og oft hefur verið rætt. Menn
þora ekki að segja þetta og hitt því það gæti komið niður á þeim eða komið
sér illa fyrir þá og það minnir óneitanlega á andrúmsloft einræðis.
Og ég veit ekki hvað verður um blaðamennsku á Íslandi ef blaðamenn fá
aldrei að reyna á sig. Ég velti því oft fyrir mér hvað verði um blaðamann sem
aldrei fær ögrandi og erfið verkefni. Hvað endist manneskja lengi í starfi
sem aðeins leyfir einhvers konar léttan samkór með æstum hneykslisræðum
inni á milli?
En það er auðveldara að búa í einræði því þá veistu hvað má og hvað má
ekki, hér á landi verða mörkin óljósari. Þetta er hluti af því að fólk sest ekki
niður til að rökræða, það talar ekki um hlutina nema í æsifréttastíl eða
þrasar. Við erum meistarar í þrasinu. Það verður oft til samstaða meðal fólks
sem býr við einræði en það gerist hins vegar ekki í núverandi lýðræði okkar.
***
Kristín: Af hvernig hljóðum hrífstu?
Álfrún: Ég hrífst lítið af hljóðum af því að ég heyri svo illa. Ég vildi geta
heyrt fuglasöng, þytinn í trjám, ríslið í sandi í fjöruborðinu.
Kristín: Og hvaða hljóð þolirðu ekki?
Álfrún: Skerandi kvenraddir.
Kristín: Hvaða annað starf myndirðu kjósa að starfa við?
Álfrún: Ég var kennari og kunni bara ágætlega við að kenna. Þegar maður
á allt að baki þá getur maður ekki hugsað sér neitt annað: maður er búinn
með þann kafla.