Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Qupperneq 93

Av e M a s s i l i a
TMM 2015 · 1 93
og teygaði mistralvindinn, ég ann þér, ó móðir, ó föðurhús, ég ann þér,
og þrátt fyrir kaupahéðnana sem leynast í musteri þínu kyssi ég morgun-
bjart ennið, skáld komið úr útlegð, kyssi sólberjaaugun, granatmunninn,
appelsínubrjóstin og líkamann úr rafi, handleggi þína og lærin úr marmara,
og safírfæturna, og ég kyssi líka hjartað úr purpura og demantsanda þinn á
sama hátt og ég mundi kyssa sjálfan regnboga guðs almáttugs – ó Marseille,
heill þér.
Paul-Pierre Roux sem tók sér skáldnafnið Saint-Pol-Roux fæddist 1861 í Saint-Henri,
einu af útþorpum Marseille-borgar í norðvestur, telst til symbólista, samdi ljóð, leikrit,
óperutexta, nú kunnastur sem undanfari og fyrirmynd súrrealistanna. Saint-Pol-Roux
varð fljótt viðskila við fæðingarborg sína, lærði í Lyon, fór til Parísar, dvaldist í Belgíu
og settist loks að í Bretóníu þar sem hann dó haustið 1940 eftir níðingsverk þýsks her-
manns. − Prósaljóðið Ave Massilia er ort eftir stutta ferð á heimaslóðir árið 1899 og
kom út í ljóðabók árið 1904 (De la colombe au corbeau par le paon).
Massilia er hið upphaflega heiti byggðarinnar í Marseille sem Grikkir hófu um það
bil sex öldum fyrir Kristsburð, og er þaðan stofnsaga sem vitnað er til í kvæðinu um
brúðkaup unga gríska skipstjórans og gallverskrar konungsdóttur. Sá ber með sér feg-
urð Feidíasar, þótt Feidías hæfi höggmyndanám í Aþenu allnokkru síðar en Gamla-
höfn varð grískur kaupstaður. María Magdalena kemur við sögu borgarinnar þegar
kristni berst til Próvens, og mun hafa sest þar að með Lasarusi sem var vakinn frá
dauðum og fleiri fylgismönnum Krists. Enn síðar reis kirkjan á Garde-hæð og efst á
turninum frá miðri 19. öld mikil gullstytta af Notre-Dame með barnið í fanginu, sem
sést um borg og haf. Santonar eru litlar málaðar leirstyttur sem flykkjast að jötu Jesú-
barnsins í fjárhúsinu fyrir jólin, englar, vitringar úr Austurvegi, skepnur og fjölbreyti-
legt þorpsfólk með ýmis nöfn og hlutverk. Um próvensölsku stúlkuna Mireille (Mirèio)
orti Frédéric Mistral (Nóbelsverðlaun 1904) þekktan ljóðaflokk á próvensölsku, en
Monticelli er einna kunnastur listmálara síðari alda af þessum slóðum (d. 1886). Puget
lagsbróðir Venusar er aftur barokklistamaður frá 17. öld, Marseillais og einn helsti
arkitekt franskur á veldistímum sólkonungsins. Eftir hann er meðal annars Vieille
Charité-kirkjan og þurfamannahælið í Panier, elsta borgarhverfinu. Rauða Frýgíu-
húfan er frelsistákn úr stjórnarbyltingunni miklu. Þorskur og saltfiskur gætu verið
ættaðir af Halamiðum en à la matrasso er hann kominn á suðrænan steikartein. Flóð
og fjara dansa hina próvensölsku farandólu, langtrumban og hljóðpípan eru líka hljóð-
færi úr héraði, skröksagan (galéjade) víðkunn marseisk frásagnarlist og lífsháttur, og til
að bera kennsl á dýr, plöntur, matarrétti og önnur borgarfyrirbæri í kvæðinu voru
oksítanskar handbækur oft gagnlegri en frakkneskar. – Edmont Rostand (1868−1918)
var rithöfundur og menningarmaður í Marseille.
Þýðingin varð til í Marseille í október 2014, í lista- og fræðimannshúsnæði sem
menningarfélagið Höfn rekur í norðurbænum. Umsjónarmaður er Dominique Poula-
in, mörgum Íslendingum að góðu kunn eftir dvöl hérlendis á níunda áratugnum og
margvísleg tengsl síðan. Dominique aðstoðaði við þýðinguna sem fyrst var birt á vef-
setri Hafnar (hofn.free.fr). – Þýðandi