Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Page 110

Þ o r s t e i n n A n t o n s s o n
110 TMM 2015 · 1
kunn. Sigurður, sem nú var á áttræðisaldri, hlaut áminningu frá sýslumanni
og áreitti séra Árna ekki eftir þetta.
Fjölskyldunni á Litla-Hrauni lynti ekki við sóknarprestinn, séra Árna. Svo
rammt kvað að því, að hún valdi sér, með opinberri heimild, annan prest
til að sinna prestþjónustu á sínu heimili. Fjölskyldan hefur því verið sam-
hent þrátt fyrir skapbresti Markúsar. Í þremur sögum Ástu, Frostrigningu,
Dýrasögu og Huggun, lýsir skáldkonan heimilisföður á kotbýli sem fáum
yrði jafnað til fremur en Markúsi Ívarssyni um þrályndi og grimmd af litlu
tilefni, og jafnvel heiftaræði eins og Árni lýsir að hafi runnið á Markús gagn-
vart ráðskonunni Kristínu. Og Árna sjálfum. En um eitt ber þeim lýsingum
ekki saman. Séra Árni segir um þetta sóknarbarn sitt, að hann hafi verið
barngóður, hvað sem skapbrestum hans leið. Öðru máli gegnir um mann-
lýsingar nefndra sagna Ástu þegar að skiptum við börn kemur – sem kann
að leiða af því að hún þekkti manninn aðeins af orðspori. Í sögu hennar
Frostrigningu segir af skapbráðum kotbónda og skiptum hans við konu sína
sem dregið hefur sæng af uppáhaldsbarni hans til að hlúa að því yngsta í
hópnum. Bóndinn í sögunni er eftir lýsingunni fágætlega ósamkvæmur
sjálfum sér í varmennsku sinni og góðvild:
Hann stökk á hana eins og bitvargur og svipti sænginni utan af kornbarninu. Það
skall á gólfið næstum nakið – hann skeytti því engu en laust krepptum hnefa í grát-
bólgið andlit konunnar af öllu því afli sem hatrið gaf honum. Hann fann hvernig
hrikti í hálsinum á henni og lostinn flæddi um hann eins og eitur. Hún slengdist
þunglega í gólfið og lá þar kyrr. Hann skeytti henni ekki frekar og daufheyrðist
við tryllingslegum gráti ungbarnsins, en sneri að fleti telpunnar með sængina –
sængina hennar sem hann hafði keypt handa henni – hún var sú eina í þessu and-
styggðarhreysi sem átti það skilið, – átti allt skilið það sem hann gat veitt henni – og
miklu meira (bls. 150).
Markúsi lýsti séra Árni svo, að verið hefði tvær persónur.
2.
Væri þekktasta saga Ástu Sigurðardóttur sú eina góða eftir hana væri Ásta
ekki gott skáld því enginn verður gott skáld fyrir eina góða smásögu eða eitt
ljóð, en það er nú öðru nær og ætla ég ekki að endurtaka það álit margra en
minni á, að sagan Frá sunnudagskvöldi til mánudagsmorguns sem árið 1951
sló fyrst í gegn í tímaritinu Lífi og list og bjargaði ritstjóranum Steingrími
Sigurðssyni frá gjaldþroti það sinnið, – hefur skyggt á allar hinar af litlu öðru
tilefni en fyrir hneykslunina eina. Sagan er augljóst byrjandaverk. Á sögunni
eru þó öll höfundareinkennin sem hinar síðari sögur Ástu bera einnig og
þó jafnvel fremur: skefjalaus ófyrirleitni, viljastyrkur, skörp greind, afburða
færni að fanga erfiðar, margflæktar aðstæður í orð – og hatur sem við þessar
aðstæður, sem nefnd saga lýsir, nær þó ekki lengra en að vera sjálfsvorkunn-
semi.