Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Qupperneq 137

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2015 · 1 137
skotæfingum í aðdraganda þess að
stofnað var varalið – og eftir upplýsing-
ar Styrmis hlýtur sú spurning reyndar
að vakna hvort varaliðið hafi verið
vopnað öðru en kylfum 1949. Þeirri
spurningu verður vonandi einhvern
tímann svarað. Reyndar vitum við að
Sjálfstæðisflokkurinn treysti á það eftir
árið 1951 að bandaríski herinn kæmi
valdastéttinni á Íslandi til hjálpar ef á
þyrfti að halda. Það var reyndar rætt í
forystu Sjálfstæðisflokksins að kalla
bandaríska herinn til vegna átakanna
1949 að því er fram kemur í Haustlitum.
Það sem mesta athygli hefur vakið úr
bók Styrmis er hins vegar þetta:
Eykon7 rétti mér blaðsnifsi með síma-
númeri og sagði að ég ætti að hringja í
það hvað ég gerði. Næstu árin hitti ég
heimildarmann okkar reglulega, helzt að
kvöldlagi eða næturlagi, á mismunandi
stöðum, þar sem ólíklegt var að til okkar
sæist, skrifaði það niður sem hann hafði
að segja og vélritaði upp ítarlegar skýrslur.
Ég vissi að afrit af þeim fóru beint til
tveggja manna, Bjarna Benediktssonar,
dómsmálaráðherra og Geirs Hallgríms-
sonar, borgarstjóra. Að auki hafði ég
grun um, en ekki vissu, að þau færu líka í
bandaríska sendiráðið. (bls. 111)
Bjarni var þarna varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins og hafði nokkrum miss-
erum áður verið ritstjóri Morgunblaðs-
ins og þar áður menntamálaráðherra.
Þetta gerðist 1961; Styrmir er 23gja ára.
Hér eru á ferðinni stórtíðindi:
1) Ungur maður var ráðinn til þess að
skrifa skýrslur fyrir forystu Sjálf-
stæðis flokksins þar á meðal sjálfan
dómsmálaráðherrann.
2) Þær fóru að öllum líkindum til
bandaríska sendiráðsins
3) Til þess að veita upplýsingar var
keyptur maður sem sagðist vera
flokksmaður í Sameiningarflokki
alþýðu – Sósíalistaflokknum. Einhver
notaði orðið slefberi í þessu sam-
hengi.
Það verður að taka fram áður en lengra
er haldið að það er gott að Styrmir skuli
segja frá þessum skýrsluskrifum sínum.
Það er að vísu lögbrot sem varðar allt að
fimm ára fangelsi að skrifa slíkar
skýrslur fyrir erlent ríki. Eða eins og
segir í almennum hegningarlögum, 93.
grein: „Stuðli maður að því, að njósnir
fyrir erlent ríki eða erlenda stjórnmála-
flokka beinist að einhverju innan
íslenska ríkisins eða geti beint eða
óbeint farið þar fram, þá varðar það …1)
fangelsi allt að 5 árum.“ Semsé lögbrot.
Það nýja í þessari bók Styrmis er það að
þeir sem stunduðu njósnirnar um okkur
íslenska sósíalista hafi fengið greiðslur
fyrir viðvikið. Það hefur aldrei verið
staðfest fyrr. Þannig segir Guðni Th.
Jóhannesson í bókinni Óvinir ríkisins
bls. 171:
Sósíalistar héldu því fram að þeir væru
margir sem aðstoðuðu Bandaríkjamenn
við gagnaöflunina og þægju fyrir
greiðslur. Um það finnast ekki aðgengi-
legar heimildir. Samstarfsmennirnir
voru flestir til hægri á vettvangi stjórn-
málanna og unnu væntanlega af hugsjón
einni saman.
Nei, Guðni, ekki af hugsjón einni
saman.
Það hefur oft komið fram áður að
bandaríska sendiráðið hafi fylgst með
íslenskum vinstri mönnum; þannig voru
á listum þeirra mörg hundruð manna
sem voru reyndar ekki allir í Sósíalista-
flokknum, þar voru menn utan flokka
og flokksmenn annarra flokka, til
dæmis Þjóðvarnarflokksins. (Guðni Th.
Jóhannesson Óvinir ríkisins.)
Þjóðviljinn komst oft nærri þessari
starfsemi bandaríska sendiráðsins og
vorið 1962 sagði blaðið frá handskrifuð-