Blik - 01.05.1965, Blaðsíða 20

18
B L I K
En þótt lofið fyrir kveðskapinn
hafi þannig veitzt séra Jóni í ríkum
mæli á þeim tíma, er hann orti sálma
sína, hefur seinni tíminn breitt hulu
yfir þá og gleymt þeim. Því er þann-
ig öfugt farið um kveðskap hans og
sálmaskáldsins mikla, sem var 13
ára drengur á Hólum í Hjaltadal, er
séra Jón var myrtur, Hallgrímur Pét-
ursson. Hans sálmar virðast vera sí-
gildir með þjóðinni, þótt „tímarnir
breytist og mennirnir með". Hvað
veldur? Frá almennu leikmannssjón-
armiði virðist mikið skilja skáld-
skaparlist séra Jóns Þorsteinssonar
annars vegar og séra Hallgríms Pét-
urssonar hins vegar, þótt þeir í heitri
trú sinni minni að ýmsu leyti hvor á
annan og séu andlega skildir, heit-
ir og einlægir trúmenn, bljúgir og
auðmjiikir frammi fyrir hásæti hins
heilaga, algóða guðs síns, alvitra og
miskunnsama. Eins og mestu varðar,
að undirstaðan rétt sé fundin, eins
og þar segir, eins Iifir enginn kveð-
skapur lengi með þessari þjóð, sé
hann ekki búinn listrænum búningi.
Hér hygg ég að skilji „feigan og
ófeigan" í bessum efnum, hverju svo
sem jafn merkur fræðimaður og Sig-
hvatur Gr. Borgfirðingur heldur
fram eða viðurkennir. Um kveðskap-
arlist séra Jóns Þorsteinssonar hafa
fræðimenn sem sé ekki verið á eitt
sáttir á seinni tímum. Hins vegar eru
það staðreyndir, að þjóðin hættir að
sakna sálma hans og annars kveð-
skapar með vaxandi gengi, auknu
víðsýni og þverrandi tárum. Freist-
andi er að álykta, að kveðskapur séra
Jóns hefði lifað lengur með þjóð-
inni, hefði hann vandað búning hans
betur.
Séra Jón Þorsteinsson söng sig
inn í hjarta þjóðarinnar, þegar hún
var í sárustu nauðunum. Trúarhiti
hans, trúarauðmýkt í hógværð og
einlægni féll vel í geð auðmýktri og
undirokaðri þjóð, vonlítilli um
framtíð í landi sínu, sem hún þó
unni og vildi halda áfram að eiga. Sú
ástsæld og sá orðstír, er séra Jón gat
sér með þjóðinni, entist nafni hans
fram á 19. öldina eða um tveggja
alda skeið. Hinar miklu gáfur hans
og snjöllu ræður, sem víða var getið,
mannkostir hans og hógværð annars
vegar og svo hin hörmulegu örlög
hans og kvalafullur dauði fyrir
ræningjahendi hins vegar, sveipaði
minningu hans dýrðarljóma. Hann
hlaut og bar um langt skeið viður-
nefnið „píslarvottur". Hvers vegna
hann fremur en Jón biskup Arason?
Olli þar mestu um, hverjir morðin
frömdu?
Börn prestshjónanna, séra Jóns og
madd. Margrétar, voru þessi:
1. Séra Jón, prestur og skáld að
Melum í Melasveit. Fæddur var
hann um 1596 og dáinn 1663.
Hann skráðist í stúdentatölu til
guðfræðináms við Hafnarhá-
skóla 16. okt. 1616.
Séra Jón Jónsson var prófast-
ur í Þverárþingi sunnan Hvítár
alla prestsskapartíð sína eða frá
1626 til dauðadags (1663).
Hann tók við prófaststigninni af