Fræðaþing landbúnaðarins - 04.02.2005, Side 172

stiklingar í ræktunartilraun á Geitarsandi á Rangárvöllum. Niðurstöður okkar benda
reyndar til að þessi munur geti orðið enn meiri þegar plöntur eru gróðursettar í
heyþakningu við erfiðar aðstæður eins og á Geitarsandi (Kristín Svavarsdóttir o.fl.
2005). Heyþakning reyndist mun árangursríkari leið en áburðargjöf við ræktun gulvíðis
og loðvíðis á Geitarsandi. Rannsóknir á ræktun alaskaaspar (Populus trichorcarpá) hafa
sýnt að heyþakning ýmist örvar eða hamlar vexti eftir aðstæðum (Aðalsteinn
Sigurgeirsson & Sigvaldi Ásgeirsson 1998). í tilraunum þeirra skilaði heyþakning
bestum vexti á Markafljóstaurum sem voru við upphaf tilraunarinnar lítt grónir og
ófijóir áraurar en þessu var öfugt farið í framræstri mýri í Gnúpveijahreppi þar sem
heyþakning virtist hamla vexti plantnanna og höfundar töldu ástæðuna vera að plöntur
með heyþakningu hefðu verr getað varist næturfrosti sem kom á tilraunatímanum.
Aðalsteinn Sigurgeirsson og Sigvaldi Ásgeirsson (1998) benda á að heyþakning bæti
raka- og næringarástand jarðvegs og telja það ástæðu betri skilyrða fýrir aukinn vöxt
alaskaasparinnar á Markafljótsaurum. Á landgræðslusvæðum eru aðstæður oft mjög
erfiðar, gróður stijáll og starfsemi vistkerfa skert, m.a. hringrás næringarefna og vatns
(Ása L. Aradóttir 1998). Við slíkar aðstæður er frostlyfting oft mikil og takmarkar hún
víða landnám og viðgang plantna. í tilraun okkar á Geitasandi þar sem prófaðar voru
mismunandi leiðir til ræktunar víðis urðu um 70% viðmiðunarplantna fyrir ffostlyftingu
en notkun heyþakningar minnkaði hlutfallið niður fýrir 10% (Kristín Svavarsdóttir o.fl.
2005) sem bendir til að árangur heyþakningar við slíkar aðstæður er ekki síst vegna
minni frostlyftingar.
Mikill breytileiki í útliti og gerð gulvíðis hér á landi er vel þekktur og hefur þetta verið
nýtt í garðrækt (Jóhann Pálsson 1997). Klónasafnið sýnir vel hversu breytilegar báðar
tegundimar em hvað varðar vöxt því í safninu vaxa plöntur með mismunandi uppmna
við sömu aðstæður þannig að breytileikann má útskýra sem erfðamun klónanna. Ekki er
vitað um sambærilegar athuganir á gulvíði og loðvíði hér á landi, en í rannsóknum á
innfluttum alaskavíði (Salix alaxensis) og jörvavíði (S. hookeriana) kom í ljós mikill
breytileiki milli klóna (Aðalsteinn Sigurgeirsson 2000; Auður Ottesen o.fl. 2000) svo og
í vaxtarhraða og lifun einstakra klóna milli ræktunarstaða (Aðalsteinn Sigurgeirsson
2000). í klónasafninu í Gunnarsholti jókst stærðarmunur tegundanna með aldri (4.
mynd) sem bendir til meiri vaxtarhraða gulvíðis en loðvíðis og vom merki þess einnig
að finna í ræktunartilrauninni. Vísbendingar vom um að hæðarvöxturinn sé að einhveiju
leyti arfbundinn þar sem jákvæð fýlgni fannst milli hæðar víðiklóna sumarið 2001 og
hæðar plantnanna sem stiklingaefninu var safnað af (Ása L. Aradóttir o.fl. 2005a).
Niðurstöður rannsókna okkar sýna að hægt er að koma gulvíði og loðvíði til við erfiðar
aðstæður eins og títt er þar sem landgræðslu er þörf. Þá er unnt að bæta árangurinn þar
sem yfirborð er óstöðugt og hætt við frostlyftingu með því að dreifa heyi á yfirborðið.
Val á einstaklingum með eiginleikum sem henta viðkomandi svæði getur gert aðgerðir
markvissari þar sem breytileiki í tegundunum er mikill. Þó ræktun víðis með stiklingum
taki lengri tíma en með forræktuðum plöntur getur það stundum verið heppilegra því þá
er auðveldara að nota staðarefhivið sem er æskilegt þar sem því verður við komið
(Whisenant 1999).
Þakkir
Mjög margir hafa komið að gagnasöfnun og ráðgjöf á ýmsum stigum rannsóknanna og
færum við þeim öllum þakkir fýrir. Rannsóknimar vom styrktar af Tæknisjóði Rannís
og Framleiðnisjóði landbúnaðarins.
170