Fræðaþing landbúnaðarins - 04.02.2005, Blaðsíða 253

Fræðaþing landbúnaðarins 2005
Matur er minning: íslensk matarmenning í öndvegi
Laufey Haraldsdóttir og Ólöf Hallgrímsdóttir
Hólaskóli, Háskólinn á Hólum
Lifandi landbúnaður
Útdráttur
Fjallað er um þýðingu matar og matarmenningar fyrir einstaklinga og þjóðir og hvemig
hnattvæðing hefur aukið eftirspum eftir sérstæðum matvælum og leitt til aukinnar kröfu
um rekjanleika þeirra. Leitast er við að skilgreina hugtakið matarferðaþjónusta (culinary
tourism) og þá möguleika sem dreifbýl svæði hafa við þróun þessarar tegundar
ferðaþjónustu í þeim tilgangi að styrkja efhahagskerfi svæðisins. Rætt er um íslenska
matarmenningu í hugum þjóðarinnar og möguleikana á að skapa hið íslenska eldhús.
Mikilvægi þess að þekkja viðskiptavininn og geta mætt kröfum hans er tekið fyrir og
fjölbreytt ffamboð hráefnis til matargerðar hérlendis tíundað. Rætt er um þá vinnu sem
hafxn er við kortlagningu á möguleikum á heimavinnslu og heimasölu landbúnaðarafurða
af býlum, stöðuna í nágrannaríkjum og tækifærin sem í þessu liggja fyrir
ferðaþjónustuaðila hér á landi. Að lokum er undirstrikað mikilvægi þess að ffam fari
rannsóknir á þessu sviði til þess að betur megi greina tækifæri fyrir íslenska
ferðaþjónustuaðila og íslenska matvælaffamleiðendur.
Inngangur
Matur og matreiðsla er í tísku í dag. I umhverfi okkar má víða sjá merki þessa. Framboð á
blöðum og tímaritum sem fjalla einungis um mat og matreiðslu hefur aldrei verið meira
og sértæk tímarit sem fjalla um mat og ferðaþjónustu sjást nú í hillum bókabúða og
stórmarkaða. Gríðarlegt framboð er á matreiðslubókum, innlendum og erlendum,
matreiðsluþættir eru vinsælt sjónvaipsefni og matreiðslumönnum hefur skotið upp á
stjömuhimininn þar sem þeir deila sætum með kvikmynda- og sjónvarpsstjömum. A
veraldarvefnum er hægt að nálgast allar mögulegar hliðar á mat og matreiðslu og fá að
kynnast matarmenningu fjölmargra þjóða. Þrátt fyrir þessar vinsældir og að aldrei hafí
verið keypt meira af blöðum og tímaritum um mat, eða fleiri matreiðslubækur gefnar út,
fækkar þeim sem kunna að matreiða.
Matur er lífstíll; “maður er það sem maður borðar” og jafnvel “þar” sem maður borðar.
Almenningur gerir í auknum mæli kröfur um gæði og fjölbreytni í mat og ákveðið
mataræði getur verið hluti af sjálfsmynd einstaklingsins, á sama hátt og það að hlusta á
ákveðna tónlist og klæðaburður eru atriði sem taka þátt í sköpun sjálfsins. Samfara
þessari þróun borðar fólk í auknum mæli utan heimilis og ffamboð á hálfunnum og
fullunnum réttum sem einungis þarf að hita upp er mikið.
Hluti af þessari þróun er útflumingur á matarhefð þjóða. Segja má að hnattvæðingar
(globalisation) matvælamenningar hafi verulega tekið að gæta á síðari hluta tuttugustu
aldar. Talað er um CocaColonization og MacDonaldisation. Þessi þróun er rakin til
útbreiðslu hinnar amerísku, óheftu markaðshyggju sem telja má að hafi verið drifkraftur
hnattvæðingar matvælamenningar (Karl Benediktsson 2000) sem og ýmissa annarra þátta