Fræðaþing landbúnaðarins - 04.02.2005, Qupperneq 258

í Skandínavíu er hefð fyrir beinni sölu frá bónda til neytanda. í Noregi hafa orðið til
samtök kringum þessa starfsemi bænda sem rekja má til ársins 1996, sem kallast Norsk
bygdeturisme og gárdsmat. Upphaflega var um að ræða verkefni sem ríkisstjóm Noregs
hratt af stað, en nú em þetta samtök hagsmunaaðila um sölu landbúnaðarafurða og
ferðaþjónustu í dreifbýli. Njóta þau fjárhagslegs stuðnings ffá yfirvöldum (Rusaanes. Kr.
O., 2004).
Undanfarið hefur áhugi á varðveislu þekkingar á hefðbundinni íslenskri matargerð og
möguleikum á beinni sölu á heimaunnum vömm til neytenda aukist meðal almennings og
bænda hérlendis. Einnig hefur borið á auknum áhuga stjómvalda í þessum efhum. Þessa
vakningu er ekki síst hægt að rekja til Lifandi landbúnaðar sem er grasrótarhreyfing
kvenna í íslenskum landbúnaði. Þessar konur hafa m.a. verið ötular við að kynna
heimagerðar afurðir og þá þekkingu sem er til staðar meðal kvenna sem tengjast
landbúnaði á einn eða annan hátt. Aukinn áhuga almennings má einnig rekja til aukinnar
eftirspumar efiir þekkingu á uppmna og rekjanleika matvæla.
Löggjöf Evrópusambandsins gildir um matvælafyrirtæki á íslandi. Nýjar reglur sem taka
munu gildi 2006 innihalda sérákvæði sem heimila milliliðalausa sölu ffá bónda til
neytanda. Einnig gefur löggjöfm svigrúm til þess að aðildarlöndin setji sérákvæði ef um
er að ræða matvælaframleiðslu sem á sér langa hefð og tengist matarmenningu
viðkomandi lands. Séríslensk löggjöf gildir um ffumifamleiðslu matvæla hér á landi, m.a.
ffamleiðslu á kjöti og mjólk. Heimaslátmn er bönnuð, nema til eigin neyslu og sala á
ógerilsneyddri mjólk og afurðum hennar er einnig bönnuð. Strangar kröfur em gerðar til
öryggis og hreinleika afurða enda búa Islendingar við eitt besta matvælaöryggi í
heiminum. Framleiðslu- og sölusamningar bænda við ríkið hafa áhrif á beina sölu til
neytenda þar sem einungis er gert ráð fyrir sölu til afurðastöðva í þeim samningum og þar
með í raun ekki heimilt fyrir bændur að selja afurðir sínar milliliðalaust til neytenda
(Landbúnaðarráðuneytið 2005).
Ljóst er að allnokkur tækifæri liggja í heimavinnslu og heimasölu afurða fýrir íslenska
bændur og aðila í ferðaþjónustu. Mikilvægt er að þeim sé gert mögulegt að stunda
heimasölu á sínum afurðum líkt og kollegar þeirra í nágrannalöndunum gera. í því liggja
sóknarfæri til nýsköpunar og vömþróunar í ferðaþjónustu og einnig auknir möguleikar
héraða og svæða á íslandi til þess að skapa sér sérstöðu í gegnum matarmenningu sína og
þá matvælaffamleiðslu sem ffam fer á svæðinu.Gæta þarf þess að slaka hvergi á kröfum
um öryggi og heilnæmi þessara matvæla.
Það er mat greinarhöfunda að starfsemi á þessu sviði eigi eftir að eflast meðal bænda á
íslandi líkt og hefur gerst hjá nágrannaþjóðum okkar. Það er því mikilvægt að
hagsmunaaðilar, m.a. Félag ferðaþjónustubænda og stjómvöld/effirlitsaðilar vinni saman
að því að gera þessa starfsemi sem best úr garði.
Niðurstöður/Umræður
Á íslandi em framleidd gæðamatvæli sem uppfylla ströngustu kröfur um heilbrigði og
gæði. Notkun matarmenningar og matargerðarlistar í ferðaþjónustu er þó enn tiltölulega
vannýtt þó vakning hafi orðið að undanfömu í þá vem að efla þennan þátt íslenskrar
menningar innan atvinnugreinarinnar.
256