Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Síða 16

Múlaþing
fjörunnar þar sem fénu var lógað, og
skrokkarnir flegnir og gert að þeim að öðru
leyti. Þá tíðkaðist ekki að nota byssur til að
aflífa fé, heldur svonefnt svæfingajám, ekki
ósvipað mjóu sporjárni að lögun, með
hárbeittri egg. Tæki þessu var stungið í háls
skepnunnar, milli hnakkabeins og bana-
kringlu, svo mænan skarst sundur og dýrið
lamaðist. Nú mun tæki þetta löngu aflagt,
og vafalaust bannað að nota það, enda óvíst
og jafnvel ólíklegt að slík aðgerð valdi
meðvitunarleysi, sem var þó tilgangurinn til
að firra skepnuna angist, kvölum og
dauðastríði. Ekki var amast við því þótt við
krakkarnir væram að sniglast í kringum
slátrarana meðan þeir voru að störfum.
Hinsvegar gætti faðir minn þess, þegar
hann lógaði skepnu, að við væram ekki
nærri þegar hún var aflífuð. Voram við þá
rekin eitthvert þangað sem við sæjum ekki
það sem fram fór. En þegar aðrir unnu
verkin kom fyrir að við bræður værum
látnir halda fótum sláturdýrsins meðan það
engdist í dauðateygjunum, eða hræra í
blóðinu meðan því var að blæða út. Það var
verk sem vinna þurfti til að verja blóðið
storknun, enda söfnuðust treíjar í
hrísvöndinn eða hvað annað sem notað var
til þessara hluta.
Mér er til efs að sú slátrunaraðferð sem
nú var lýst hafi verið mannúðlegri en sú
sem Arabar og rétttrúaðir Gyðingar viðhafa
enn í dag, að bregða hárbeittum hníf á barka
ugglausrar skepnunnar og sníða gegnum
hálsæðamar í einu bragði. Svo heyrði ég
Stefán föðurbróður minn segja, að væri
slíkri aflífunaraðferð beitt við sláturdýr,
yrðu dauðateygjur engar, enda tæmdist
heilinn af blóði á augabragði og skepnan
vissi ekki af sér. Kannski er það, þegar öllu
er á botninn hvolft, ekki eins grimmdarleg
slátrunaraðferð og surnir vilja vera láta og
hneykslast stóram á. Því miður verður ekki
hjá því komist að ala dýr til að drepa þau
síðar, og verður ekki fyrr en mannskepnan
er komin á það stig að afla sér lífs-
viðurværis án þess að svipta aðrar lifandi
verur lífl og hefur til þess vit og vilja.
I Jónatanshúsi var amrna losuð við það
sem eftir var af tönnum í munni hennar. Af
einhverjum ástæðum taldi Guðmundur
læknir hentugra að draga þar úr henni
geiflumar en á „lækningastofu“ sinni, hafi
hún þá einhver verið. Að lokinni aðgerð
hvíldist amma í rúmi foreldra minna meðan
hún var að jafna sig eftir svæfinguna.
Ekki þótti taka því að gera ráðstafanir til
að fá henni gervitennur, enda orðin sjötug
þegar hér var komið sögu. Man ég ekki eftir
henni öðravísi en tannlausri með innfallinn
munn, og þannig var hún þau tuttugu ár sem
hún átti þá ólifuð. Eina ljósmyndin sem til
er af ömrnu er af henni tannlausri.
í þessu húsi fæddist foreldrum mínum
dóttir í júní 1916, en lifði aðeins fáa daga.
Meðan hún hjarði skírði faðir minn hana
skemmri skírn og nefndi Soffíu, enda var
sáluhjálp barnsins talin vera í húfí. Aður en
mamma lagðist á sæng höfðum við bræður
verið sendir til dvalar að Gilsárvöllum, til
afa og ömmu, og þangað barst okkur fréttin.
Ekki löngu síðar fluttist Ijölskyldan öðra
sinni þangað og átti þar athvarf til vors
1918.
Afi og amma á Gilsárvöllum
Dvölin á Gilsárvöllum er mér skýrust í
minni þess tíma bernsku minnar sem
tengdist Borgarfírði eystra, og ber þar
einkum tvennt til, að þetta var síðasti
dvalarstaður okkar á Borgarfirði áður en
Ijölskyldan fluttist til Reykjavíkur, og ég
var kominn svo til vits og ára að athyglin
var tekin að beinast út fyrir túngarðinn og
jafnvel hreppamörkin.
14