Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Qupperneq 53

Guðný Zoéga
Fom grafreitur á
Skeggj astöðum
r
rið 2002 komu upp leifar af áður
óþekktum grafreit við framkvæmdir
á Skeggjastöðum í Bakkafirði.
Staðarins er fyrst getið í Landnámu þar sem
segir: „Hróðgeir hinn hvíti Hrappsson nam
Sandvík [Bakkafjörð] fyrir norðan
Digranes allt til Miðíjarðar og bjó á
Skeggjastöðum. Hans dóttir var Ingibjörg,
er átti Þorsteinn hinn hvíti“.1 Eftir það eru
heimildir þögular um byggð í Bakkafirði
þangað til um 1200 en þá er kirkju á
staðnum fyrst getið í kirknatali Páls biskups
Jónssonar.2 Sóknarkirkja var á Skeggja-
stöðum frá elstu tíð og prestssetur til
dagsins í dag. Kirkjan var helguð heilögum
Þorláki og mun fyrst hafa verið í bændaeign
en benefícium hefur hún verið líklega frá
16. öld.3
Það má því ætla að á Skeggjastöðum sé
að fínna menjar um búsetu allt frá elstu tíð
og fram á þennan dag en líkt og víðar þar
sem svo háttar hafa minjamar farið halloka
fyrir seinni tíma framkvæmdum, ekki síst
nútíma búháttum. Leifar gömlu bæjarþyrp-
ingarinnar voru rifnar 1944 og sléttað yfír
þær. Engin ummerki eru því lengur sjáanleg
um elsta bæjarstæðið en það lá fyrmm þar
sem nú er kirkjugarðurinn og bílastæði rétt
norðan núverandi prestsbústaðar. Þar
minnir því fátt á gamla tíð nema kirkjan og
kirkjugarðurinn.
Kirkja og kirkjugarður
Aður en núverandi kirkja var reist vom
kirkjur staðarins torfklæddar timbur-
byggingar sem munu hafa verið nokkru
minni.4 Núverandi kirkju lét reisa Hóseas
Arnason sem prestur var á Skeggjastöðum á
árunum 1839-59. Hún er úr timbri og elst
austfírskra kirkna, reist árið 1845.5 Hún
stendur enn í nær óbreyttri mynd, en á sjötta
áratug sl. aldar voru byggð við hana
forkirkja og tum með krossi við norðurhlið
hennar.6
Kirkjan mun, svo lengi sem heimildir
herma, hafa staðið á sama stað skammt
norðaustur af gamla bæjarþorpinu og
kirkjugarðurinn við hana. Garðurinn var
fremur lítill en hækkaður upp eftir því sem
að tímar liðu. Á meðan að gömlu torf-
klæddu kirkjurnar stóðu mun vesturhlið
garðsins hafa náð jafn langt vestur og
vesturstafn kirknanna og vom þá tvö hlið á
garðinum sitt hvoru megin kirkju.7
Stærsti hluti garðsins mun hafa legið
austan og norðan kirkjunnar en árið 1863
var hann stækkaður bæði til suðurs og
vesturs þannig að hann var þá orðinn jafn
51