Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Síða 112

Múlaþing
Páll Gíslason gátu um, en í frásögn Skjaldar
er ekki getið hver hafi átt Jökuldælu, en í
frásögn Páls er sú missögn, að Pétur yngsti
á Hákonarstöðum hafí átt hana, en eins og
áður hefur komið fram var hann aðeins
heimildarmaður séra Sigurðar Gunnars-
sonar. Skjöldur gat þess aftur á móti til
viðbótar að bókin hefði átt að lenda til
Ameríku, sem Páll gat ekki um.
Aðalsteinn Aðalsteinsson. Á ferð sinni í
Vesturheimi fyrir fáum árum leitaði
Aðalsteinn Aðalsteinsson á Vaðbrekku að
handriti Jökuldælu hjá bókríkum manni þar
en án árangurs. Sýnir þetta að enn lifa menn
í voninni að fínna handrit Jökuldœlu.
Öskjugosið 1875 varð til þess að margir
fóru af Austurlandi til Ameríku. Mjög
eðlilegt er að menn hafí talið líklegt að
einhverjar bækur og handrit hefðu farið
vestur um haf, því að það gerðist vissulega
og skulu í því sambandi nefnd tvö dæmi.
Arið 1930 skrifaði Halldór Hermannsson
grein í Almanak Olafs Thorgeirssonar og
bað landa sína vestra að skoða vel gamlar
bækur, því að mögulegt væri að þar gætu
leynst prentaðar bækur íslenskar úr
prentsmiðju Guðbrands biskups Þorláks-
sonar eða jafnvel eldri.21 Hér að framan var
í 3) nefndur Sigmundur Matthíasson Long,
en því má hér bæta við að hann fór til
Ameríku 1889 og var þar til dauðadags
1924. Árið 1894 skrifaði hann 27 kvæði
eftir Jón Guðmundsson lærða (d. 1658),
sem hvergi eru kunn annars staðar og hljóta
að hafa verið til í handriti vestan hafs, sem
hefur ekki enn komið í leitimar.22 Þess
vegna má enn vona, að Jökuldæla og forrit
kvæða Jóns lærða í uppskrift Sigmundar
Long eigi eftir að koma í leitimar vestan
hafs ásamt fleiru ókunnu. Hér verður þó að
hafa í huga, að margt af íslenskum bókum
hefur glatast vestra.
Mat á heimildarmönnum
Bréf séra Jóns Ingjaldssonar er dagsett 3.
okt. 1849 og hann hafði sögn sína um
Jökuldælu eftir Pétri Péturssyni ríka á
Hákonarstöðum, en faðir hans átti að hafa
fengið söguna ásamt fleiru frá séra Einari
Björnssyni presti í Hofteigi. Einar var
fæddur 1755, fékk Hofteig haustið 1799 og
var þar 1815, en það ár fékk hann Þingmúla
og var þar til dauðadags 15. maí 1820.
Hann fær þann vitnisburð að hafa verið
„einkennilegur maður í háttemi og fasi, við
og við hálfsturlaður á geðsmunum og
nokkuð brokkgengur“.23
Páll Pálsson á Aðalbóli benti mér á að
til væru tvær uppskriftir á búi hans í
Þjóðskjalasafni. Hin fyrri er í skiptabók
klerkdóms 1791-1815 fyrir Norður-
Múlasýslu og hefur bókin nú safnmarkið
N.-Múl. VI. B l,en eldra númer var VI. 15.
Búið var skrifað upp 3. okt. 1803 eftir lát
Þórunnar Þorgrímsdóttur, konu séra Einars,
6. júlí sama ár og er uppskriftin á bl.
46v-54r, en aftan við, bl. 54r-58r, em skipti
„til skulldalukningar á þeim femunum er
fundust í tilföllnu dánarbue i Hofteige effter
konu þar verandi stadarhalldara sr Einars
Biomssonar“. Eignir búsins voru metnar á
rúmlega 300 ríkisdali, en um þriðjungur
þess fór upp í skuldir, svo varla hefur séra
Einar verið vel stæður. I uppskriftinni 3.
okt. eru alls 135 númer bóka og em þar
fyrst taldar 22 erlendar bækur, en hitt em
íslenskar bækur og er ekki alltaf hægt að
sjá, hvort um prent eða skrif er að ræða.
Nokkrar guðsorðabækur eru þarna
skrifaðar, t. d. „112 Kingo Sálmar med
fleyru skrif:“ Ekki er hægt að segja til um
hvort þetta og þvílíkt sé skrifað eftir
prentuðu eða ekki. Af öðm efni má nefna:
„109 Bok um ymislegt skrifud", „119
Jslendinga Sógur etc.“, en hér kemur ekki
fram hvort um skrifaða eða prentaða bók er
110