Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Page 113

Jökuldæla
að ræða; „125 Sögubók skrifud", „126
Hvalabók med meiru“, en hér gæti verið rit
Jóns lærða Um Islands aðskiljanlegar
náttúrur, en þar eru margar hvalamyndir;
loks verða hér nefnd „128 Samanbundnir
Rímnaflockar“, „129 10 kver samanbundin
sum skrifuð sum prentud“. Af þessu er
óhætt að draga þá ályktun, að Einar
Björnsson hefur verið bókamaður og
Jökuldæla hefði því getað verið til í fórum
hans.
Aðeins 11 dögum eftir lát Einars 15. maí
vorið 1820 er dánarbú hans skrifað upp, eða
26. maí, og er uppskriftin varðveitt í
Skiptabók Suður-Múlasýslu, sem hefur
safnmarkið S.-Múl. VIII, 3 og er ásamt
skiptum á s. 38-51. Nú eru taldar fram mun
færri bækur, eða alls 84 í stað 135 árið
1803. Ekki er tekið fram um neina bók, að
hún sé skrifuð. Töluvert er af nýlegum
bókum eins og Sturlunga, sem kom út 1817
og 1-3 deild af Islenskum sagnablöðum,
sem byrjuðu að koma út árið áður. Þetta
staðfestir sem áður sagði, að séra Einar
hefúr verið bókamaður.
Á Hákonarstöðum á Jökuldal bjuggu á
19. öld þrír menn sem hétu Pétur Pétursson
og verður því að greina þessa alnafna að.
Elstur var Pétur Pétursson (um 1763-1821)
er „bjó fyrst í Vopnafirði, en fluttist í
Hákonarstaði 1803“.24 Sonur hans var Pétur
Pétursson (1793—1853).25 Þriðji alnafninn
var sonur hans, Pétur smiður Pétursson
(1828-1879).26 Yngsti Pétur fór til
Vesturheims og andaðist þar og hefúr það
enn getað ýtt undir hugmyndir um að
handrit Jökuldælu hafi borist vestur. Pétur
fékkst nokkuð við fræðastörf og skrifaði
handritið JS. 248, 4to árið 1846. Að efni til
er það alls kyns „fomaldarrúnir“ og ýmiss
konar galdraráð, handarlínulist, hrafl úr
ritum Jóns lærða og fleira. Hér verður ekki
meira greint frá efni handritsins, þar sem
tveir menn hafa rakið það af nokkurri
nákvæmni og viljað tengja bókina við Einar
Nikulásson galdrameistara á Skinnastað.27
Við þetta má bæta, að samkvæmt
handritaskrám Landsbókasafns er svipað
efni með hendi Péturs í Lbs. 4357, 4to, sem
er skrifað sama ár, 1846, og Lbs. 1531, 4to,
sem Pétur skrifaði seinna eða 1867. Ekki er
ástæða til að fara nánar út í þetta, en loks
skal nefnt, að í handritinu Lbs. 1711, 8vo,
eru tvær ungar riddarasögur með hendi
Péturs, en ekki er ástæða til að geta þessa
meir.
Séra Jón Ingjaldsson hlýtur að hafa talað
við Pétur Pétursson í miðið, því að elsti
Pétur var dáinn þegar séra Jón er í Hofteigi.
Vel stenst tímans vegna að faðir hans, elsti
Pétur, hafí fengið bækur frá séra Einari
Bjömssyni meðan hann var í Hofteigi. Eins
og íyrr gat er hann sami Pétur og vitnað er
til í sögunum „Austan úr Vopnafirði“.
Aftur á móti var yngsti Pétur Pétursson
á Hákonarstöðum heimildarmaður séra
Sigurðar Gunnarssonar, en sá Pétur sagði
föður sinn, Pétur Pétursson í miðið, „hafa
séð söguna, og lesið, hjá séra Erlendi í
Hofteigi Guðmundarsyni“. Einsýnt er að
séra Jón er hér betri heimild en séra
Sigurður Gunnarsson. Bréfíð frá honum er
meira en 20 árum eldra og séra Jón talaði
við föður heimildarmanns séra Sigurðar.
Erlendur var prestur í Hofteigi 1774-1799,
en Einar Bjömsson tók við af honum.28 Af
þessu er ljóst að ekki stenst tímans vegna,
að Pétur faðir, yngsta Péturs á Hákonar-
stöðum, hafí getað lesið Jökuldælu komna
frá séra Erlendi í Hofteigi, því að hann
kemur ekki að Hákonarstöðum fyrr en 10
ára gamall 1803, en Erlendur var farinn
íjórum árum fyrr, eins og áður sagði.
Jökuldœla Snorra er höfð eftir Sigurði
Benediktssyni, sem hafði lesið söguna hjá
séra Einari Bjömssyni í Hofteigi, og ber