Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Side 25

Happadagur íslenskrar fornleifafræði?
með bréfi, dags. 26. júní 1992, þar sem áréttað sé að stefndi hafi aldrei haldið nokkru fram um aðild manna
að íolsun sjóðsins. Hinn 26. október 1992 hafi stefnda síðan borist bréf frá Kristínu Sigurðardóttur forverði,
þar sem fram komi að hún hafi farið með hluti úr sjóðnum til Englands í því skyni að láta rannsaka þá.
Stefndi hóf athuganir sínar á silfursjóðnum í byrjun árs 1993. Eftir að stefndi var ráðinn sem starfsmaður hjá
Þjóðminjasafni íslands í aprílmánuði 1993 hafi honum verið falið af þáverandi þjóðminjaverði, Guðmundi
Magnússyni, að hlutast til um frekari rannsóknir á silfursjóðnum frá Miðhúsum til þess að fá úr því skorið,
svo sem kostur væri, hvort sjóðurinn væri hreinn víkingaaldarsjóður eða ekki. I þessu skyni hafi farið fram
rannsóknir á eftiasamsetningu silfurmunanna frá Miðhúsum og fundaraðstæðum á árunum 1993 og 1994.
Meðal annars hafi stefndi haft símasamband við stefnendur til að leita upplýsinga um aðstæður á fundarstað
silfursins og biðja um jarðvegssýni frá fundarstaðnum. I því símtali hafi stefndi aldrei ámálgað aðild stefnenda
að hugsanlegri folsun silfursjóðsins. Stuttu síðar hafi steíhdi fengið bréf undirritað af stefnendum þar sem þau
lýsi aðstæðum við fundinn og greini frá öðrum fomleifafundi á sama stað, sem ekki hafði verið tilkynntur til
Þjóðminjasafns. Þar sem stefnda hafi þótt viðbrögð stefnenda nokkuð einkennileg í tilefni af málaleitun hans
hafi hann kannað nánar heimildir um fundinn. í viðtali við Auðunn H. Einarsson, fyrrum kennara í Eiðaskóla,
hafi stefndi fengið þær upplýsingar að Halldór faðir Hlyns hafi sótt námskeið í málmsmíði á Norðurlöndum
og hafi hann hlutast til um að fengin vom tæki til málmsmíða til skólans. Hafi þau tæki ekki verið til staðar í
skólanum er Auðunn kom þar síðar, en þá hafði Halldór látið af störfum þar. Fram komi í ritinu Kennaratal á
íslandi, bls. 16, útgefíð í Reykjavík 1987 að Halldórhafi sótt námskeið í málmsmíði í Svíþjóð á árinu 1964 og
í afmælisriti skólans, er Halldór sótti, komi fram að þar hafi verið kenndar aðferðir við silfur- og koparsmíði.
Eftir greindar athuganir hafi þótt ástæða til að fara fram á frekari athuganir á silfursjóðnum og hafi verið leitað
til Campells, prófessors í fomleifafræði við Lundúnaháskóla. Hafi þáverandi þjóðminjavörður falið steftida
að senda Campell beiðni þar að lútandi og greina honurn frá þeim atriðum, sem þar höfðu komið fram við
athuganir stefnda á sjóðnum og fundi hans. Stefndi hafi þá ritað bréf það, sem hafi að geyma þau ummæli
er stefnendur telji að feli í sér ærumeiðingar í sinn garð. Stefndi hafi gert tvær skýrslur um athuganir sínar í
tengslum við umræddan silfursjóð og afhent menntamálaráðuneyti og þjóðminjaverði þær ásamt gögnum sem
trúnaðarskjöl, auk þess sem Þjóðminjaráð hafi fengið afhenta seinni skýrslu stefnda um málið. Campell hafi
komið hingað til lands í maí 1994 og framkvæmt stílfræðilega rannsókn á silfursjóðnum og hafi niðurstaða
hans verið á þann veg að skynsamlegur vafi léki á aldri sjóðsins og taldi hann að nokkur hluti hans væri frá
nútíma. Mæltist Campell til að frekari rannsóknir yrðu gerðar á sjóðnum. Mikil ijölmiðlaumræða hafi farið
fram í kjölfar álits Campells. Hvergi í þeirri umræðu hafi verið haldið frant sekt stefnenda varðandi hugsanlega
fölsun sjóðsins, nema í blaðagrein þar sem Hlynur Halldórsson lýsi því yfir að hann túlki umræðuna sem
ásökun um fölsun í sinn garð. Stefndi hafi ekki tekið þátt í þeirri ijölmiðlaumfjöllun að öðru leyti en því að
hann hafi ritað grein í Morgunblaðið er birtist 8. júlí 1994 og hafi svarað nokkrum spumingum fréttamanns
Bylgjunnar þann sama dag. Vegna tilmæla menntamálaráðuneytisins hafi Þjóðminjaráð hlutast til um frekari
rannsókn á silfursjóðnum og hafi verið leitað til þjóðminjasafns Dana um þá rannsókn. Niðurstaða þeirrar
rannsóknar hafi verið á þá leið að líklegt verði að telja að í sjóðnum gæti handverkstækni sem sé yngri en
sú tækni sem einkennir meginhluta sjóðsins. Telja verði sennilegt að núverandi samsetning sjóðsins sé ekki
hin upprunalega. I kjölfar þessarar niðurstöðu hafi fjölmiðlaumræða um málið hafist að nýju og hafi m.a.
verið birt frétt í DV þar sem stefnendur hafi tilgreint þá aðila sem, að þeirra áliti, höfðu haft í frammi æru-
meiðingar í þeirra garð.
Stefndi byggir sýknukröfu sína á því að hin umstefndu ummæli varði ekki við ákvæði XXV. kafla hegningarlaga
nr. 19/1940. Stefndi hafi ritað umgetið bréf, sem starfsmaður Þjóðminjasafns Islands, að fyrirmælum yfir-
boðara síns. Hann hafi talið sér rétt og skylt að greina frá þeim atriðum er fram hafi verið komin við athuganir
á silfursjóðnum frá Miðhúsum og fundi hans vegna vafans sem upp væri kominn urn aldur sjóðsins. Hafi
verið um að ræða athugasemdir stefnda, sem settar hafi verið fram sem fræðileg umljöllun, í bréfi til vísinda-
manns á sama sviði sem leitað hafi verið til í því skyni að fá álit hans um aldur sjóðsins. Ummælum í stefnu
í þá átt að tilgangur stefnda hafi verið að hafa áhrif á niðurstöðu Campells er vísað á bug sem tilhæfulausum.
Hverjum vísindamanni verður að ætla þá ábyrgð að geta tekið sjálfstæða afstöðu til álitaefnis á sínu fræðisviði,
þótt honum hafi verið kynntar rannsóknir, athuganir og vangaveltur annarra fræðimanna um sama álitamál.
23