Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Side 27

Happadagur íslenskrar fornleifafræði?
ábyrgð á niðurstöðu Carapells, sem hafi verið tilefni þeirrar ijölmiðlaumræðu sem stefnendur telja að hafi
meitt æru sína. Engar líkur séu leiddar að því af hálfu stefnenda að ummæli stefnda í bréfinu til Campells
hafi bakað þeim ijártjón og sé tekið undir athugasemdir meðstefnda um það efni í greinargerð hans. Beri því
að sýkna stefnda af íjártjónskröfu stefnenda.
Stefndi telur kröfur stefnenda um kostnað fyrir birtingu dómsniðurstöðu í fjölmiðlum fymda. A því er byggt
að umstefnd ummæli geti í öllu fallið ekki varðað við önnur ákvæði hegningarlaga en 234. eða 235. gr., eða
að dæmd refsing, ef á annað borð hefði til hennar komið, færi ekki fram úr sektum. Umdeilt bréf stefnda
hafi verið ritað 27. febrúar 1994, eða meira en tveimur árum áður en mál stefnenda var höfðað. Stefnendum
hafi í öllu falii verið kunnugt um ummæli stefnda hinn 28. júní 1995, eða um 9 mánuðum fyrir málshöfðun,
sbr. frétt í sjónvarpinu þann dag. Verði kröfu samkvæmt 2. mgr. 241. gr. hegningarlaga nr. 19/1940 því ekki
komið fram skv. 1. mgr. 29. gr. og 1. tl. 1. mgr. 81. gr., sbr. 6. mgr. 82. gr. nefndra laga. Þá verði að telja kröfu
um birtingu dóms í ijölmiðlum vegna ummæla í bréfí, sem enga dreifmgu hafi fengið fyrir tilstilli stefnda,
afar óeðlilega og ósanngjama.
Krafa urn málskostnað er byggð á 130. gr. laga nr. 91 /1991 en krafa um virðisaukaskatt af málflutningsþóknun
er reist á lögum nr. 50/1988, en stefnda beri nauðsyn á að fá stefnendur dæmda til greiðslu skattsins, þar sem
hann sé ekki virðisaukaskattskyldur.
IV. Málsástæður og lagarök stefnda Þjóðminjasafns íslands.
Af hálfu stefnda Þjóðminjasafns Islands er m.a. tekið fram um málavexti að þegar stefndi Vilhjálmur hafi
kornið til starfa við Þjóðminjasafnið á árinu 1993 hafí Þór Magnússon þjóðminjavörður verið í leyfí en settur
þjóðminjavörður hafí verið Guðmundur Magnússon. Vilhjálmur hafí fljótlega tjáð Guðmundi að hann hefði
efasemdir um aldur sjóðsins og hafí verið ákveðið að í kyrrþey yrði unnið að forrannsókn á aldri hans. Var
m.a. hlutast til um að Iðntæknistofnun Islands gerði á sjóðnum efnagreiningar. Síðla árs 1993 eða snemma árs
1994 hafí verið ákveðið að leitað yrði til dr. James Graham Campell við InstituteofArchaeology í University
College í London um rannsókn á sjóðnum. Mun dr.Graham Campell vera talinn einn af fremstu fræðimönn-
um á sviði rannsókna á víkingaaldarmunum, þ.e. stílgerð þeirra og formi, og hafi allmargir Islendingar m.a.
verið nemendur hans. Stefnda Vilhjálmi hafi verið falið að annast samskipti við dr. Graham Campell og hafí
hann ritað bréfið, dags. 27. febrúar 1994, sem stefnendur segja ástæðu málssóknar sinnar. Bréf þetta hafí
verið þáttur í samskiptum við hinn erlenda fræðimann, en Vilhjálmi hafði ekki verið falið sérstaklega að rita
það. Sé ekki heldur tíðkað að sérfræðingar við Þjóðminjasafnið sýni yfirmanni sínum bréf sem rituð séu í
tengslum við vísindaleg verkefni sem þeir vinni að við safnið. Hafi bréfið verið ritað á bréfhaus Þjóðminja-
safns Islands en Guðmundur Magnússon, þáverandi þjóðminjavörður, minnist þess ekki að bréfið hafi verið
borið undir hann og sé hann þess fullviss að hann hafi ekki að neinu lagt til efni í bréfið eða orðalag þess.
Um einstaka kröfuliði.
1. Ómerkingarkröfur. Stefndi Þjóðminjasafh íslands leiði hjá sér ómerkingarkröfur stefnenda svo og einstök
ummæli stefnda Vilhjálms í fyrrgreindu bréfi og heldur hvorki uppi vömum gegn ómerkingarkröfum né
tekur afstöðu til einstakra ummæla. En eins og rökstutt sé varðandi frávísunarþátt málsins mótmælir stefndi
Þjóðminjasafn íslands að umstefnd ummæli teljist ummæli þess sem stofnunar.
2. ICrafa um Ijártjóns- og miskabætur. Lagagmndvelli kröfu um fébætur til stefnenda sýnist svo lýst í stefnu
að ákvæði XXV. kafla alm. hegningarlaga nr. 19/1940 eigi við að því er varðar kröfu um greiðslu kr. 200.000
til að standast kostnað á birtingu dóms í opinberum blöðum, saknæmisregla skaðabótaréttar og reglur skaða-
bótaréttar um húsbóndaábyrgð (vinnuveitendaábyrgð) að því er varðar Ijártjónskröfur, en 26. gr. skaðabótalaga
nr. 50/1993 að því er varðar miskabótakröfu. Engin þessara lagareglna veldur því að stefndi Þjóðminjasafn
Islands verði fundið greiðsluskylt.
Krafa um greiðslu birtingarkostnaðar. Reglur XXV. kafla laga nr. 19/1940 séu refsiákvæði og dómsmálið að
því leyti refsimál þótt höfðað sé af einkaaðilum. Stofnun verður ekki dæmd til refsingar samkvæmt ákvæðum
XXV. kafla. Séu og í stefnu engar sönnur færðar fyrir því að hin umstefndu ummæli hafi talist viðhöfð á
vegum stefnda Þjóðminjasafns Islands. Leiði þetta til þess að Þjóðminjasafn Islands yrði sýknað af ásökunum
um brot gegn ákvæðum kaflans og sé þá brostin heimild samkvæmt 2. mgr. 241. gr. laga nr. 19/1940 til þess
að dæma safnið til greiðslu kostnaðar af birtingu dóms.
25