Saga - 2014, Side 61

ur minni. Hún lifir því ekki einungis í núinu en hefur aðgang að
liðinni tíð með minningum. Það sem var dvelur enn í vitundinni en
á nýjan hátt, brotakennt oft og tíðum en getur einnig myndað merk-
ingarbærar heildir í vitundinni.
Þessu til viðbótar eru fæstar mannverur lokaðar af í vitund sinni
og minningum heldur miðla þeim til annarra og taka við áhrifum.
Þetta gerist með háttbundinni hegðun og athöfnum en fyrst og
fremst með tungumálinu. Fyrir nokkrum þúsundum ára lærðist
mönnum þar að auki að búa til tæki til að tjá vitund sína og koma
skilaboðum áleiðis þannig að þau yrðu til áfram án þess að líkaminn
væri til staðar að flytja þau fram með látæði sínu og tungumáli.
Björn Jónsson, sagnaritari á Skarðsá, orðaði þetta svo árið 1643:
„…maðurinn kann að setja þetta mál niður með sinni hendi og ein-
um stýl, fjöður eða penna á nokkurs konar dauðan hlut sem er
steinn, tré, vax, skinn, lín, blöð og alls konar málm og aðra hluti því
annar maður má af þessum hlutum upp taka, tína eða lesa, það út
bera og víðfrægja … en á þeim tilteknu hlutum stendur það stöðugt
og langvaranlega eftir hans ævi og aldur er talaði eða niður setti…“1
en áður en ritlistin var fundin upp hugkvæmdist mönnum að gera
myndir, sem eru tákn á tvívíðum fleti eða í þrívídd, sem eru þekkj-
anleg vísun til einhvers sem á sér stað utan við flötinn og stendur
eftir þegar höfundurinn er horfinn á braut. Úr minningunum,
skráðum og óskráðum, ásamt menjum og munum sem ekki bera öll
með sér minningar, hefur, einkum á seinni öldum, verið búin til saga
misjafnlega stórra heilda og ólíkra þátta eftir aðferðum fræðigreinar
sem kallast sagnfræði.
Allt frá því að til sögunnar komu þessi skilaboðakerfi, skriftin
og myndirnar, sem saman mega kallast skráning, hafa þau sjálf
verið viðfangsefni og undrunarefni manna, ekki síst tengsl þeirra
við viðfangsefni skráningarinnar, svo sem atburði, og við skynj-
unina og vitundina um atburðina, við minnið og minninguna um
þær og hugarflugið sem getur breytt því sem sannanlega gerðist í
ytri veruleikanum. Skilaboðakerfin auðvelduðu og ýttu undir að
liðnir at burðir, minningin um þá og skráning minninganna í kerfi
væru tekin til athugunar, sannreynd, prófuð og grannskoðuð,
atriði borin saman, þau tengd í runur og þeim gefin ný og ný
merking.
minning sem félagslegt fyrirbæri 59
1 Tyrkjaránið á Íslandi 1627 [Ritstj. Jón Þorkelsson] (Reykjavík: Sögufélag 1906–
1909), bls. 212.
Saga haust 2014 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:15 Page 59