Saga - 2014, Page 74

minningu í munn þegar um löngu liðna atburði er að ræða. Um
sögulega innlifun hefur verið mikið fjallað, ekki síst sem áhrifaþátt
í sagnfræðirannsóknum og þó einkum í sögukennslu. Á þeim vett-
vangi snýst málið m.a. um hlut tilfinninga (samúðar, tilfinningalegr-
ar innlifunar) og þekkingar á aðstæðum og samhengi.30 Bandaríski
sagnfræðingurinn Natalie Zemon Davis hefur rakið dæmi um
verðugar athuganir leikara sem léku í bíómynd um svipahrappinn
Martin Guerre sem lék listir sínar í Suður-Frakklandi á 16. öld.
Sumir leikaranna höfðu lesið sér vel til og reyndu að ljá framferði
persónanna trúverðugleika. Í því návígi komu þeir með athuga-
semdir og hugleiðingar sem sagnfræðingnum þóttu vel til fundnar
og juku skilning hennar á efninu.31
Af þessari umfjöllun má vera ljóst að mörg líkön hafa verið gerð
af því sem kalla má eigið minni einstaklingsins. Allir þeir sem hér
er vitnað til eru sammála um félagsleg einkenni þessa minnis; skynj-
unin, minnið og minningin eru háð félagslegum aðstæðum og því
síbreytileg. Síðan skilur á milli hvaða fíngreiningu menn vilja hafa
á áhrifum umhverfisins og hve langt má að ganga í því að telja
félagslegu minningarnar samsamast einstaklingnum. Tími og rúm
hafa áhrif á gildi minninganna en ekki einungis það heldur einnig
nálægð einstaklinganna við þátttakendur atburðanna. Þeir sem
hrærast í sama rými og deila svipuðum gildum og viðhorfum hafa
að jafnaði meiri möguleika að deila minningum, gera þær að eigin
minningum, jafnvel að bæta í eyður. Það eru forréttindi sagn fræð -
ingsins að geta notað sér slíkar minningar samtímis sem reynt er að
greina tilkomu þeirra sem best.
Sameiginleg minning og saga
Hugmyndin um sameiginlegt minni (sameiginlega minningu, hóp-
minningu) er alþekkt í fræðaheiminum og hefur raunar náð fótfestu
út fyrir hann. Hugtakið er tæplega hundrað ára gamalt og frummót-
þorsteinn helgason72
30 Jill Jensen, „Developing Historical empathy through Debate: An Action Re -
search Study“, Social Studies Research and Practice 3:1 (2008), http://www.
socstrp.org/issues/PDF/3, bls. 55–67; Darren Bryant og Penney Clark,
„Historical empathy and Canada: A People’s History“, Canadian Journal of
Education 29:4 (2006), bls. 1039–1064.
31 Natalie Zemon Davis, „Who owns History?“, Historical Perspectives on Memory
(Helsinki: SHS 1999), bls. 28–29.
Saga haust 2014 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:15 Page 72