Saga - 2014, Page 105

Þó að efni bókarinnar Fjarri hlýju hjónasængur sé í grunninn ástir
og örlög, refsirammar og dómar, er svið hennar býsna vítt því einnig
er hér rætt um landshagi og tíðarfar og dregnar eru fram nýjustu
rannsóknir í íslenskri söguendurskoðun. við sögu koma líka grískir
harmleikir og María Stúart Skotadrottning sem barnung var föstnuð
frönskum prinsi. Sú saga sýndi hvernig höfðingjar ráðstöfuðu börn-
um sínum, jafnvel á barnsaldri, til að tryggja völd sín og auð. Líka á
Íslandi. „konur voru ráðstöfunargóss ætta sinna, eins konar jarð -
tengd kjarabréf sem reynt var að fá sem besta ávöxtun á“, skrifar
Inga Huld.10
Inga Huld skrifaði Fjarri hlýju hjónasængur af ástríðu og inn -
lifun. Hún notaði ekki aðeins opinberar og „viðurkenndar“ heim-
ildir, eins og fornbréfasöfn, annála og dómabækur, heldur einnig
þjóðsögur og munnmæli. Þá nýtti hún sér túlkanir skálda á þekkt-
um atburð um og mannlegu eðli. Þannig tefldi hún saman ólíkum
heimildum og vitnisburði; annars vegar opinberum heimildum,
skráðum af valdsmönnum og römmuðum inn í löggjöf hvers tíma;
hins vegar síður viðurkenndum heimildum á borð við munnmæli
og þjóð sög ur. Að blanda þessum heimildaflokkum saman var í
raun ekki viðurkennd aðferð á þessum tíma en Inga Huld gaf hins
vegar lítið fyrir hefðbundnar hugmyndir um það hvernig ætti að
skrifa sögu og viðurkenndi fúslega að það „að flétta þjóðsögum
inn í verkið er hluti þess skáldlega sem ekki getur flokkast undir
fræðimennsku.“ Að skrifa „skáldlega“ þarf þó ekki endilega að
merkja að um uppspuna sé að ræða og því ekki sjálfgefið að slíkur
texti sé ófræðilegur. Þetta vissi Inga Huld sem sagði texta sinn
skrifaðan fyrir „almenna lesendur en heimildavinnan er sagn -
fræði leg“.11
Þótt enn séu skiptar skoðanir á meðal fræðimanna um notkun og
framsetningu sögulegra heimilda er fræðasamfélagið að sumu leyti
sveigjanlegra í dag en fyrir rúmum 20 árum. Sagnfræðingar leyfa
sér í auknum mæli að nota óhefðbundnar og fjölbreyttari heimildir
við rannsóknir og túlkun, auk þess sem persónulegri skrif og nálgun
er orðin viðurkenndari. einn þekktasti sagnfræðingur vesturlanda,
sem jafnframt er áhrifamesti kenningasmiður kynjasögunnar, Joan
W. Scott, hefur til dæmis kallað eftir meira hugarflugi og ímynd -
hugleiðing um bókina fjarri hlýju … 103
10 Inga Huld Hákonardóttir, Fjarri hlýju hjónasængur. Öðruvísi Íslandssaga
(Reykjavík: Mál og menning 1992), bls. 15.
11 „Ástir og örlög fólks eru efni í dramatík“, DV 2. desember 1992, bls. 16.
Saga haust 2014 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:15 Page 103