Saga - 2014, Blaðsíða 130

um kimum á Íslandi í þéttbýli. Það er í samræmi við nálgun Írisar og
áherslu á framlag Dana til nútímavæðingar á Íslandi; þeir hafi komið með
þekkingu inn í landið og lagt grunninn að þróun íslensks atvinnu- og menn-
ingarlífs. Mörg dæmi eru nefnd því til stuðnings, eins og ráðandi hlutverk
Dana í uppbyggingu mjólkuriðnaðar, framlag þeirra til bakara- og kjöt -
iðnaðar og áhrif þeirra á borgarþróun, listir og svo mætti lengi telja. Íris
færir rök fyrir því að þeir dönsku mjólkurfræðingar sem hingað komu hafi
verið hluti af þverþjóðlegri hringrás; atvinnuþátttaka þeirra hafi einkennst
af sístreymi fólks og upplýsinga þvert á landamæri búsetu- og uppruna-
landsins. Tengsl þeirra við búsetulandið voru þó ekki náin; þeir voru ráðnir
til eins árs í senn og löguðu sig ekki mikið að nærsamfélaginu. en þeir hafi
engu að síður verið hluti af þverþjóðlegum samfélagskima.
Greiningin byggist á lykilhugtökum í innflytjendarannsóknum, eins og
„aðlögun“, „samlögun“, „samþættingu“, „þverþjóðleika“ og „tengslanet-
um“. Frá 10. áratug 20. aldar hafa fræðimenn, eins og Linda Basch, Thomas
Faist, Nina Glick Schiller og Christina Szanton Blanc, beitt þverþjóðleika-
hugtakinu til að greina tengsl innflytjenda við búsetu- og upprunaland.
Höfundur heldur því fram að danskir kaupmenn hafi í upphafi aldarinnar
gegnt hlutverki „þverþjóðlegra frumkvöðla“ (sbr. hugmyndir Alejandro
Portes) eða „hliðvarða“ (eins og vilna Bashi nefnir þá) og stjórnað að nokkru
fólksflutningum til landsins. enn fremur styðst Íris við hugtak Faists um
„þverþjóðlegt rými“ til að gera grein fyrir áhrifum Dana á Íslandi, einkum
í tengslum við verslun í Reykjavík og iðnað, t.d. Mjólkurbú Flóamanna. Þá
vísar hún til endurbóta og túlkunar ewu Morawska á samlögunarlíkani
Miltons Gordons. Hún kemst að þeirri niðurstöðu að samþætting, fremur
en einhliða aðlögun, lýsi best stöðu Dana á Íslandi á fyrri hluta 20. aldar.
Danir kusu og fengu að heyra meirihlutasamfélaginu til, þ.e. einkum milli-
og yfirstéttum samfélagsins, en höfðu sjálfir svo mikil áhrif á nærsamfélagið
að um gagnkvæma aðlögun var að ræða (bls. 109).
Slík þverfagleg nálgun styrkir ritgerðina, enda ráðandi í samtímarann-
sóknum á innflytjendum. Umræðan um kenningar þeirra Portes, Bashi og
Morawska tengist viðfangsefninu með beinum hætti. Íris færir sannfærandi
rök fyrir vali sínu á kenningum og fléttar þær vel saman við frásögnina.
Nokkrar spurningar vakna þó um kennileg viðmið. Spyrja má hvort ekki
hefði mátt gera meiri greinarmun á túlkunum á þverþjóðleika í ritgerðinni.
Portes og fleiri fræðimenn ganga mjög langt í að eyða rýminu milli búsetu-
og upprunalands. Þeir ganga út frá því að þverþjóðleiki takmarkist að miklu
leyti við ákveðnar atvinnugreinar og byggist á nánum og reglubundnum
félagslegum tengslum þvert á landamæri.1 Aðrir fræðimenn, eins og Peggy
andmæli128
1 Sjá t.d. Alejandro Portes, Luis e. Guarnizo og Patricia Landolt, „The Study of
Transnationalism: Pitfalls and Promise of en emergent Research Field“, Ethnic
and Racial Studies 22: 2 (1999), bls. 217–237.
Saga haust 2014 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:15 Page 128