Saga - 2014, Síða 132

Sú almenna mynd sem Íris dregur af „hliðvörðum“, tengslanetum og
keðjuflutningum er sannfærandi. Með tilviksrannsókn sinni á Thomsen-
versluninni fjallar hún um samband danskra innflytjenda við uppruna- og
búsetulandið. Þar er farið ofan í saumana á tengslaneti Ditlevs Thomsens og
hvernig það var notað í þágu verslunarinnar, dönsku innflytjendanna og
meirihlutasamfélagsins. Reyndar lýsir umfjöllunin um Thomsen-verslunina
ekki síður starfsemi fjölþjóðlegs fyrirtækis en þjóðernistengslum við Dan -
mörku. en Íris sýnir hversu mjög fjölskyldu-, félags- og viðskiptatengsl
sköruðust. verslunin gegndi mikilvægu hlutverki í að viðhalda tengsla -
netinu og fólksflutningum milli landanna. Þar nýtir hún sér kenningar
Christinu Dahlede um tengslafléttu auk tengslanetarannsókna Uppsala -
skólans svonefnda og fræðimanna eins og ylvu Hasselberg og Niklas
Stenlås. Hún sýnir fram á að danskir kaupmenn hafi haft mikið um það að
segja hvaða innflytjendur komu hingað (þótt þeir hafi alls ekki verið
einráðir um það) í upphafi 20. aldar. Hins vegar fer hún ekki nánar út í sam-
skipti „hliðvarða“ og innflytjenda, þ.e. tengsl danskra kaupmanna og starfs-
manna þeirra af lægri stéttum. Það hefði styrkt ritgerðina ef tilgreind hefðu
verið dæmi sem varpa ljósi á félagsleg áhrif þverþjóðlegra frumkvöðla
meðal Dana.
Afmörkun tímabilsins sem ritgerðin tekur til miðast ekki við ákveðna
atburði. Höfundur rökstyður þá ákvörðun með því að vísa til þess að engar
skyndilegar breytingar hafi orðið á félagslegri stöðu Dana fyrir lýðveldis-
stofnun sem mörkuðu þáttaskil. Þannig eru fyrri mörkin, um alda mótin
1900, dregin aðallega vegna þess að þá var fámennur en afar áhrifamikill
hópur Dana búsettur á landinu (rúmlega tvö hundruð manns). Síðari mörk-
in, árið 1970, eru valin með tilliti til fólksfjölgunarþróunar, en þá er fjölgun
sjötta áratugarins um garð gengin (um 2.200 Danir bjuggu hér árið 1960
þegar fjöldi þeirra náði hámarki) og eftir það fer þeim fækkandi (bls. 46).
Afleiðingar réttindamissisins árið 1944 eru þá að fullu komnar fram. Í lok
tímabilsins höfðu Danir misst þá sérstöðu sem þeir höfðu fyrr á öldinni og
skáru sig ekki úr öðrum innflytjendahópum.
Þar sem um félagssögulega rannsókn er að ræða má réttlæta þá leið að
líta á tímabilið sem heild og binda það ekki við einstaka atburði. Þó má
finna að því að hefja frásögnina árið 1900 án þess að gera meiri grein fyrir
forsögunni og forsendum þeirrar stöðu sem Danir voru í um aldamótin.
enn fremur má nefna að í ritgerðinni er fjallað um atburði eins og upp -
kastið, fánatökuna og Sambandslagasamninginn — auk þess sem hamrað
er á því að Danir hafi misst forréttindastöðu sína meðal innflytjenda árið
1944 — en ekkert farið ofan í saumana á þeim atburði sem doktorsefnið
telur ritgerðina „hverfast um“, eins og hún orðar það, þ.e. lýðveldisstofn-
unina (bls. 15). Það vekur þá spurningu hvers vegna látið er hjá líða að fjalla
um viðskilnaðinn við Danmörku. Hér var um hápólitískt og menningar-
sögulegt mál að ræða sem hafði mikil áhrif á samskipti danskra og íslenskra
andmæli130
Saga haust 2014 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:15 Page 130