Saga - 2014, Blaðsíða 137

þeir mættu, m.a. vegna hinnar neikvæðu myndar sem dregin var upp af
Dönum í sögubókum og Íris nefnir „ríkisstyrkta Danaandúð“ (bls. 191).
einnig er mjög áhugaverð umfjöllun um Dani sem menningarbera og mun-
inn á þeim tveimur kynslóðum danskra innflytjenda sem fjallað er um. Á
fyrri hluta tímabilsins voru Danir brautryðjendur á ýmsum sviðum, t.d. í
sönglist, tónlist og leiklist. Þegar líða tók á 20. öldina snerist framlag þeirra
fremur um að vernda, styðja við og endurheimta íslenska menningu. Það
kom ekki síst fram meðal danskra eiginkvenna íslenskra listamanna: Þótt
þær ættu þátt í að veita dönskum menningarstraumum til landsins og móta
menningarlíf hér fengu þær einkum samfélagsvirðingu fyrir að varðveita og
koma íslenskri menningu á framfæri. Þannig var þeim „ætlað að vera í und-
irskipaðri stöðu gagnvart eiginmönnum“ og styðja við starf þeirra, eins og
höfundur kemst að orði (bls. 214–215).
Aðferðarfræðin við val á viðmælendum vekur spurningar. Höfundur
nefnir að þar hafi vegið þyngst að ná tali af sem elstu núlifandi kynslóð
Dana á Íslandi. Þannig var rætt við mun fleiri konur en karla; auk þess
bjuggu konurnar flestar á höfuðborgarsvæðinu. Til að skapa meiri breidd
var rætt við þá karla sem voru elstir á listanum og leitað viðmælenda úti á
landi. enn fremur var stuðst við ábendingar frá viðmælendum um viðmæl-
endur. Þótt hér sé stuðst við hina svonefndu „snjóboltaaðferð“ í félagsvís-
indum er ekki um að ræða ströng aðferðafræðileg viðmið — og það kann að
veikja niðurstöðurnar. Hér hefði sennilega verið betra að styðjast við lag -
skipt úrtak (e. stratified sampling) til að fá skýrari mynd af afstöðu Dana sem
endurspeglaði með nákvæmari hætti mikilvægi kyns, stéttar og búsetu.
enn fremur vaknar sú spurning hvers vegna afstaða Íslendinga til Dana
var fundin með því fara yfir minningargreinar um Dani. eins og doktorsefni
bendir réttilega á draga slíkir höfundar iðulega taum Dana og er í mun að
vekja velvild lesenda í þeirra garð. Þessi aðferð er réttlætt með því að beina
athygli að því höfundarnir hafi látið í ljósi þjóðernisviðhorf með því að
undirstrika að hinn látni hafi í reynd orðið Íslendingur (bls. 226). Þær séu
með öðrum orðum frekari staðfesting á samlögunarþrýstingi. en draga má
í efa að unnt sé að alhæfa um afstöðu Íslendinga með þessum hætti. Auk
þess hefði það dýpkað umræðuna að vísa til annarra rannsókna á minning-
argreinum og aðferðafræðilegra þátta slíkra rannsókna. Þannig hefði mátt
draga betur fram hverju minningargreinar bæta við rannsóknina. Reyndar
er gert minna úr þeim en ætla mætti af umfjöllun um tengsl þeirra við
viðtalsrannsóknina. Niðurstöðurnar hefðu sennilega orðið skýrari ef einnig
hefði verið byggt á viðtalsrannsókn, þótt það hefði vissulega kostað meiri
vinnu.
Doktorsritgerð Írisar ellenberger er mikilvægt framlag til sögu Dana á
Íslandi og íslenskrar menningar- og samfélagsþróunar. Greiningin er út -
hugs uð og vel útfærð, framsetningin skýr og stíllinn kröftugur. Nokkuð er
um endurtekningar (t.d. um breytingar á ríkisborgararétti Dana) og saman-
andmæli 135
Saga haust 2014 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:15 Page 135