Saga - 2017, Síða 44

hátt sem fulltrúar Minjastofnunar leggja til. Víðar finnast dæmi þess
að mönnum veitist erfitt að fella nýtt að gömlu.
„Nýjar“ menningarminjar og upprunasjónarmið
Á horni Austurstrætis og Lækjargötu eru ný hús í gömlum stíl og
eins í Aðalstræti. Húsin eru ekki menningarminjar samkvæmt skil-
greiningu en eru reist til virðingar við horfnar menningarminjar.
Gagnrýnendur telja þetta skrýtna „húsverndun“, tala um að þetta
séu tímaskekkjur.45 Á móti má segja að ný hús þarna, sem hefðu
verið bæði hærri og í öðrum og yngri stíl, hefðu verið dauðadómur
yfir húsi Hressingarskálans í Austurstræti. Gagnrýnendur sögðu
líka að húsin á horni Austurstrætis og Lækjargötu væru hærri og
meiri en húsin sem fyrir voru. Því er til að svara að algengt var að
timburhús tækju breytingum í tímans rás, lengdust og hækkuðu, og
dettur víst engum í hug að færa þau aftur í upprunalegt horf. Þeir
sem vilja slíkt teljast fylgja upprunasjónarmiði en það á ekkert endi-
lega upp á pallborðið hjá verndunarsinnum. Auðvitað hlutu timb-
urhús að þróast og breytast og ekkert mælir gegn breytingum á
þeim hið innra þannig að þau mæti betur nútímakröfum um notkun
og þægindi. Það kemur líka vel til greina að hækka gömul timbur -
hús og lengja, sé það gert af fullum trúnaði við stíl þeirra. En upp-
runasjónarmiðsins gætir oft: Þegar húsin brunnu á Torfunni árið
1977 var t.d. sagt að ekki gengi að endurreisa þau og „búa til forn-
leifar“. Slík gagnrýnissjónarmið fengu ekki að ráða. Eins hefur
heyrst að húsin nýju á horni Lækjargötu og Austurstrætis séu
„sögu fölsun“. Húsin sem þar voru hafi brunnið og annað þeirra,
Austurstræti 22, brunnið til gruna og þar með verið úr sögunni. Það
var endurreist á grundvelli rannsókna um gerð þess. Og þegar hitt
húsið, Lækjargata 2, var endurreist voru notaðir heillegir viðir sem
stóðust brunann en bætt við jarðhæð undir húsið. Verður að muna
að 200 ára gamalt timburhús, sem telst sama húsið og reist var í
upphafi, hefur kannski verið endurgert að langmestu leyti þannig
að flestir eða allir viðir þess eru yngri. Það telst „gamalt“ vegna stíls
og gerðar en er þó miklu yngra, jafnvel „nýtt“, sé litið á efnivið.
Loks má nefna að eftirsjá eftir tveimur húsum í Grjótaþorpi, Fjala -
kettinum og Uppsölum á horni Túngötu og Aðalstrætis, var svo
álitamál 43
45 Hér er vísað í skoðanir án þess að hirt sé um að finna þeim stað í rituðu máli.
Þær hafa oft verið settar fram á fundum.
Saga haust 2017 _11_(13.11.).qxp_Saga haust 2004 - NOTA 25.10.2017 12:53 Page 43