Saga - 2017, Page 211

við umfjöllun um bókasöfnun Fiskes og sýnir fram á hvernig hann nýtir sér
safnið til þess að byggja upp menningarlegt auðmagn á þessu sviði. Á
nítjándu öld fór vegur Íslands og íslenskrar menningar smám saman vax-
andi meðal evrópskra menntamanna, einkum eftir miðja öldina. Bóka söfn -
un sem tengdist því sviði var því tilvalin til þess að byggja upp menningar-
legt auðmagn sem hefði umtalsvert vægi. Þetta sýnir höfundurinn vel fram
á í ritgerðinni:
Ríkidæmið hjálpar einstaklingnum við að mynda eigin „habitus“ eða
veruhátt sem tekur til atferlis í umgengni við fólk innan sama fagsviðs,
svo vitnað sé til hugtaks úr smiðju Bourdieus. Fiske vildi njóta virð -
ingar samferðamanna og hann hefur auk þess ugglaust séð fyrir að
með söfnun sinni og heildstæðu safni íslenskra rita skapaði hann sér
orðstír sem aldrei dæi. Nafn hans yrði ævinlega tengt safninu og
mennta menn mundu minnast hans sem athafnamanns, frumkvöðuls
og upphafsmanns mikilsverðra hluta (bls. 125).
Markmið Fiskes er því að vekja athygli, skapa virðingu og álit, ná valda-
stöðu. Hann er jafnvel í keppni við aðra safnara; doktorsefni hefur eftir
Fiske: „safnið mitt hlýtur nú að vera næstum eins stórt og safn dr. Maurers“
(bls. 117), og er hér átt við samtímamann Fiskes, konrad Maurer prófessor
í München, sem var líka með Ísland á heilanum eins og það hefur stundum
verið orðað.
Hér getum við spurt: Eru ekki andstæður fólgnar í ákvörðunum Fiskes?
Ef honum var svona annt um land og þjóð eins og hann margoft lýsti, hefði
þá ekki verið nær fyrir hann að bæta úr ófremdarástandinu í Reykjavík og
nýta brot af hinum mikla auði sínum til þess að byggja yfir þjóðbókasafn og
koma safni sínu fyrir þar í stað þess að flytja það til Bandaríkjanna? Það
gerði hann ekki og eru ýmis haldbær rök fyrir því en kannski einkum þau
að hann vissi að miklu meiri virðingar væri að vænta af því að ráðstafa safn-
inu á þann hátt sem hann gerði fremur en að koma því fyrir í Reykjavík. —
Það sem ég er hér að gera er að draga í efa að það hafi bara verið hugsjóna-
eldurinn og ástin á landi og þjóð sem bjó að baki hjá tengiliðunum og Fiske.
Hann var bara mannlegur og vildi ekki gleymast frekar en margir aðrir, t.d.
ýmsir auðugir stórsafnarar frá þessum tíma í Bandaríkjunum (bls. 9). Ég
dreg þetta líka fram til þess að sýna fram á að doktorsefni hefði mátt vera
gagnrýnni í afstöðu sinni til umfjöllunarefnisins.
Í lokin: Hvernig stendur það menningarlega auðmagn sem Fiske byggði
upp? Bókasöfnuninni var haldið áfram eftir andlát hans og byggt upp ótrú-
lega glæsilegt safn. En mér er til efs að margir utan Íslands haldi minningu
Willards Fiske á lofti nú og líklega nýtist safnið ekki lengur sérlega vel þar
sem það er, í bókasafni Cornell-háskóla, frekar en ýmis önnur sérsöfn sem
hafa verið gefin af góðum hug. Gengi bréfa í þeim mikla virðingarauði sem
andmæli210
Saga haust 2017 _11_(13.11.).qxp_Saga haust 2004 - NOTA 25.10.2017 12:54 Page 210