Saga - 2017, Page 236

kvenna. Fyrirlestraröðin vakti mikla og verðskuldaða athygli og er dæmi
um mjög vel heppnaða miðlun háskólastarfs til almennings.
Bókin, sem nú er komin út, ætti sömuleiðis að vekja athygli bæði innan
og utan háskólasamfélagsins því eins og allar góðar bækur vekur hún les-
andann til umhugsunar. Það er erfitt að lesa þessa bók án þess að hugsa um
eigin ömmur, líf þeirra eins og það leit út fyrir okkur, sem ekki þekktum þær
sem ungar konur, og myndirnar og sögurnar sem við höfum séð og heyrt af
þeim frá öðrum kynslóðum. Bók eins og þessi vekur því ljúfsáran söknuð
eftir liðnum tíma og geta allir samsamað sig umfjöllunarefninu, því allir áttu
ömmur þó auðvitað hafi sumir ekki þekkt þær. Einhverskonar mynd af
ömmu er til í huga flestra og samskipti kynslóðanna eru oft lituð jafnt af frá-
sögnum og því sem látið er ósagt um formæður okkar (og auðvitað for -
feður).
Titill bókarinnar er afar vel heppnaður, því í þessum ellefu greinum eru
í raun dregnar upp svipmyndir sem veita innsýn í líf íslenskra kvenna á
þessum áhugaverðu tímum, þegar konum opnaðist smátt og smátt tækifæri
til að taka þátt í opinberu lífi. Oftar en ekki eru heimildir af skornum skammti
og höfundar nýta sér því allt frá minningum um ömmur, sem lifað hafa í
fjölskyldunni um árabil, til ljósmynda og bréfa sem þeir máta við aðrar sam-
tímaheimildir eða kenningaramma um t.d. kyngervi, minningar eða stétta-
samfélag, svo eitthvað sé nefnt. Hér er vel unnið með hinn fjölbreytilega arf
formæðra okkar, allt frá hughrifum til muna og minja, og víst er að ömmu-
sögurnar segja heilmikið um gagnkvæm áhrif kynslóða, ekki bara tengsl
barnabarna og amma heldur allra þeirra þriggja kynslóða sem mest koma
við sögu.
Þannig skrifar t.d. Sigrún Alba Sigurðardóttir fallega grein um ömmu
sína, þar sem hún notar fræðin og þau verkfæri sem hún þekkir best (ljós-
myndir og kenningar um minningar) til að vinna úr sorg eftir eigin föður-
missi, og Silja Bára Ómarsdóttir lýsir því vel hvernig „harmleikssjónarhorn“
(bls. 272) millikynslóðanna litaði samband þeirra við ömmu hennar, sem
lamaðist á fullorðinsárum. Margar greinanna lýsa tilfinningalífi, allt frá sorg
til skammar, og í þónokkrum greinum er minnst á „óhefðbundnar fjölskyld-
ur“ og stjúptengsl. Bent er á að lítið hafi verið skrifað um stjúptengsl í
íslensku samhengi og vekur það hugleiðingar um hvaða rannsóknarspurn-
ingar sagnfræðingar gætu sett fram um stjúptengsl fortíðarinnar. Stjúptengsl
og fjölskyldumynstur koma einna helst við sögu í ævisögulegum skrifum
og varpa t.d. ljósi á félagslegar og efnahagslegar aðstæður viðfangsefna, og
auðvitað væri hægt að finna fleiri áhugaverða möguleika á að skrifa um
flókin fjölskyldutengsl. Sagnir um „kvensemi“ karla og „lauslæti“ kvenna
hafa auðvitað viðgengist í aldaraðir — á Íslandi sem og annars staðar — en
þar sem ömmur eru í fókus er áhugavert að sjá túlkanir á viðhorfum þeirra
og hugmyndum um hvað það sé að vera vandur að virðingu sinni og bera
höfuðið hátt í gegnum mótlæti og orðróm. Annadís Gréta Rúdólfsdóttir
ritdómar 235
Saga haust 2017 _11_(13.11.).qxp_Saga haust 2004 - NOTA 25.10.2017 12:54 Page 235