Úrval - 01.06.1954, Qupperneq 75

HELSTRlÐ LOUIS SLOTIN
73
starfsmenn rannsóknarstofunn-
ar, sem af tilviljun hafa komið
þarna saman til að horfa á til-
raunina. Þeir standa sex til átta
fet frá skrifborðinu.
Það verður ekki merkt, að
neitt óvenjulegt sé á seiði. Slot-
in, sem búinn er að starfa þrjú
ár í Los Alamos, virðist alveg
ókvíðinn, næstum kátur. Hann
hefur yndi af þessari tilraun —
„að kitla drekann undir sporð-
inum“ kallar hann það — og
hann hefur gert hana að
minnsta kosti 40 sinnum áður.
Þó má merkja, að nokkur eftir-
vænting ríkir í herberginu. Það
er enginn barnaleikur að fitla
við hluta af kjarnorkusprengju.
Slotin hallar öðru eyranu að
Geigerteljaranum; honum verð-
ur einnig tíðlitið á tæki, sem
nefnist neindamælir (neutron
monitor). Hann skráir á papp-
írsræmu með mjórri, rauðri
öldulínu hve mikil útgeislunin
er frá málmstykkjunum. Því
nær sem Slotin færir stykkin
hvort öðru, því hærra rís rauða-
línan og tifið í Geigerteljaran-
um verður vanstilltara.
Allt í einu tekur teljarinn
ofsalegt viðbragð og þagnar síð-
an. Á samri stundu birtist öll-
um viðstöddum undarlega blár
glampi, sterkari en vorsólin.
Slotin grípur leiftursnöggt með
berum höndum um hálfkúlurn-
ar tvær og stjakar þeim í sund-
ur. Þegar hann réttir sig upp
er hann fölur sem nár undir sól-
brúnu hörundinu.
Enginn mælir orð og eins og
í leiðslu ganga þeir allir átta í
röð út úr herberginu. Sumir
merkja óljósan þurran, sting-
andi sýrukeim á tungunni — það
er merki um ofgeislun. Sumir
eru einnig án efa með geig í
brjósti. En sýrukeimurinn er
það eina sem þeir merkja —
jafnvel Louis Slotin, sem þegar
hefur byrjað sitt dauðastríð.
Til þess að skilja það sem
gerðist og hversvegna það gerð-
ist er okkur nauðsyn að kunna
nokkur skil á tilgangi þessarar
tilraunar, sem er óumflýjanleg
nauðsyn við tilbúning kjam-
orkusprengju, jafnvel enn í dag.
Kjarnakíeif efni — úraníum
235 og plútóníum — hafa undar-
lega náttúru. Klumpur af þessum
þunga, fitugráa málmi, sem er
minni en tiltekin stærð, er jafn-
meinlaus og blýklumpur. En
komi nægilega mikið magn sam-
an af þessum málmi á einum
stað, byrjar keðjuverkun í hon-
um. Frá þessari keðjuverkun
fær kjarnorkusprengjan það afl,
sem nægir henni til að sprengja
í loft upp Iieilar borgir.
En hvert er þetta hættumark ?
Það er hægt að reikna út hve
mikið af kjarnakleifu efni þarf
að koma saman til að ná þessu
marki, en slíkir útreikningar
geta aldrei orðið fyllilega ná-
kvæmir. Auk þess verður að
finna hættumarkið við ýmis
sliilyrði.
Leyndin, sem ríkir um kjarn-
orkumálin, leyfir ekki að farið