Úrval - 01.12.1955, Side 8

4
ÚRVAL
hauer og margir aðrir hafa lagt
áherzlu á skyldleika snillingsins
og barnsins. I bók um Proust
segir André Maurois: „Snilli-
gáfan er oft aðeins framlengd
bemska" — þ. e. neotenia.
Ég held að slík „bernskun“,
þ. e. afturhvarf til barndóms,
til hins frumstæða, sé oft — t. d.
á sviði félagsmála og fagur-
fræði — eina leiðin til að losna
úr viðjum ástands, „veruleika,"
sem er orðið of marggreint, of
sérhæft, of fastmótað. Við verð-
um að fara aftur á bak til þess
að geta komizt áfram.
P. B.: Þegar þér skrifuðuð:
„Við getum, að vissu marki,
litið á manninn sem apafóstur
er vaxið hefur að stærð og á-
unnið sér hæfileikann til tímg-
unar,“ þá opnuðuð þér hurðina
aðeins í hálfa gátt, ef ég mætti
orða það svo.
J. R.: Já, það er rétt. Ég skal
játa, að þesskonar formúla —-
sem líffræðingum er nokkuð
gjarnt á að grípa til — getur
verið hættuleg, því að hún get-
ur vakið hugmyndir, sem eru
alltof einfaldar. Það má ekki
taka hana of bókstaflega. Aug-
ljóst er að margt fleira en seink-
un þroska hefur átt þátt í breyt-
ingunni úr apa í mann. Gildi
fósturkenningarinnar er fólgið
í þeirri áherzlu sem hún leggur
á eina af aðferðum þróunar-
innar. En til þess að vera ná-
kvæmir skulum við ekki full-
yrða meira en þetta: breyting-
in úr epsku (ape-like) dýri í
mann vai'ð við þannig skilyrði
að sum einkenni fóstursins héld-
ust eftir að fullum þroska var
náð. En við vitum ekkert hvern-
ig þessar breytingar (sem gerðu
mann úr apa) urðu. Við vitum
ekki hvort þær voru sama eðl-
is og „stökkbreytingar" eins og
við þekkjum þær, eða hvort
þær voru annars eðlis. En hér
komum við að vandamálum,
sem eru utan við þróunarsögu
mannsins og skulum við ræða
þau seinna.
P. B.: Hversvegna fóru epsk
dýr allt í einu að geta af sér
ófreskjur? Öfreskjur sem gátu
vaxið og dafnað, því að með
„ófreskjum“ á ég auðvitað við
mennina. Og hversvegna hafa
aparnir ekki getið af sér aðrar
ófreskjur síðan maðurinn varð
til?
J. R.: Því er fyrst til að
svara, að stóru aparnir, hinar
„epsku verur,“ sem voru for-
feður okkar, eru ekki lengur
til, þeir eru útdauðir. Eigi að
síður á spurning yðar fyllsta
rétt á sér. Spurningin er þessi:
hver er munurinn á stóru öpun-
um sem fyrir ármilljónum ólu
af sér manninn, og þeim stóru
öpum sem nú lifa, og sem telja
má víst að muni aldrei eignast
aðra afkomendur en í sinni eig-
in mynd ? Satt bezt að segja þá
vitum við það ekki. Við stönd-
um hér andspænis grundvallar-
spurningu: var munur á al-
mennu ástandi náttúrunnar í þá
daga •—■ þegar þróunin var