Gátt - 2009, Blaðsíða 33

33
V I N N U M A R K A Ð U R I N N
G Á T T – Á R S R I T – 2 0 0 9
Ég held að ég sé í svipuðu formi nú, 74 ára gamall, eins
og pabbi var 60 ára, enda er ég ekki útslitinn eins og fólk
var af hans kynslóð, hef fengið betra fæði, betri menntun
og litríkara líf. Ég lít ekki á mig sem gamlan mann eins og
hann gerði um sextugt. (74 ára verkfræðingur)
Trúlega taka flestir af jafnöldrum mínum undir þessa stað-
hæfingu kunningja míns. Tímarnir, tíðarandinn og aðstæður
allar hafa gjörbreyst síðustu áratugina. Hversdaglegir hlutir og
verkfæri, sem við ólumst upp við, eru nú orðin safngripir og
kunnátta okkar að nýta þá er gagnslítil eða gagnslaus eins og
svo margt af þeirri þekkingu sem við höfum haslað okkur um
ævina. Þeim reynsluarfi verður ekki miðlað til nýrra kynslóða
eins og gert hefur verið um aldir. Við erum hins vegar sífellt
að tileinka okkur nýja þekkingu, þó með vissum fordómum og
kvíða, ekki síst á tæknilegum sviðum, og lærum þá gjarnan af
okkur yngra fólki.
Meginbreytingin felst þó í stórbættri heilsu og þar
með lengri lífaldri. Meðallífaldur Íslendinga nú er rúmlega
áttatíu ár þannig að þeir sem lifa það að komast á eftirlaun
rúmlega sextíu ára mega allt eins búast við því að lifa 20–25
ár eða tæpan þriðjung ævinnar á eftirlaunum og lengst af við
allgóðar aðstæður. Enda er margt fólk á áttræðisaldri að lifa
þau ævintýri nú sem það óraði ekki fyrir á yngri árum. Eftir-
launatíminn býður upp á margvíslega möguleika!
En það er sérkennilegt að hópurinn sem er á aldrinum 65
ára og upp úr, sem er um 25 ára skeið, er spyrtur saman sem
einn hópur og kallaður eldri borgarar eða aldraðir. Það dytti
engum í hug að spyrða saman 5 ára börn og þrítugt fólk eða
30–55 ára hópinn. Það vantar einfaldlega orð á íslensku fyrir
hin ólíku stig innan öldrunarinnar því að sjálfsögðu getur
verið mikill munur á aðstæðum þeirra eldri og yngri innan
hópsins. Reynt hefur verið að nota hugtökin yngri/eldri og
eldri/eldri en hefur varla reynst fullnægjandi.
Viðhorf samfélagsins til eldra fólks hefur ekki breyst í
samræmi við þessar breytingar. Ýmsum finnst að talað sé
niður til eldra fólks og að forræðishyggjan blómstri. Klisjur
eins og „Aumingja gamla fólkið á nú skilið að fá ögn betri elli-
lífeyri“ heyrast gjarnan og fjölmiðlar
styðja þessa mynd með því að birta
myndir af karlhrói á flókaskóm haltr-
andi eftir gangi elliheimilisins þegar
fjallað er um málefni aldraðra. Þessi
ímynd á auðvitað ekki við stærstan
hluta eldri borgara hérlendis eins
og sjá má af könnun sem Capacent
Gallup gerði fyrir Landsamband eldri
borgara árið 2007. Hún gefur góða
vísbendingu um hagi þeirra nú þótt
20 mánuðir séu liðnir og kreppa
skollin á. Vegna þess að vaxandi
hluti þjóðarinnar er 80 ára og eldri
fengu Öldrunarráð Íslands og Velferðarsvið Reykjavíkur-
borgar Capacent Gallup til að gjöra viðlíka könnun meðal
fólks 80 ára og eldri um áramótin 2007–2008. Útdrátt úr
niður stöðunum má sjá á töflu 1.
Tafla 1. Niðurstöður úr viðhorfsrannsókn sem
Capacent Gallup gerði fyrir Landsamband eldri
borgara 2007-2008
Flokkar 67–80 ára 80 ára og eldri
Almennt heilsufar
Gott eða frekar gott 72% 63%
Slæmt eða frekar slæmt 12% 20%
Hvorki gott né slæmt 16% 17%

Almennt líkamlegt ástand miðað við aldur
Gott eða frekar gott 78% 74%

Hefur fólk fjárhagsáhyggjur?
Sjaldan eða aldrei 78% 90%
Stundum eða oft 22% 10%

Eru eldri borgarar einmana?
Aldrei 78% 71%
Stundum eða oft 13% 20%

Búsetuform
Eigið húsnæði 91% 75%
Leigu- eða þjónustuíbúð 7% 11%
Hjúkrunar- eða dvalarheimili 1% 13%
Annað 1% 1%
A F E L D R A F Ó L K I Í L Í F I O G S T A R F I
BERNHARÐUR GUÐMUNDSSON
Bernharður Guðmundsson