Vísir - 17.06.1944, Page 24

24
VÍSIR — ÞJÖÐHÁTÍÐARBLAÐ
I
Hlutafélagið Hampiðján er
stofnað fyrir liðugum tíu árum,
en hefir vaxið gífurlega á þeim
tiltölulega stutta starfstíma.
íiið mikla verksmiðjuhús fé-
lagsins, Stakkholti 3 i Rauðar-
árholti, her þróun fyrirtækisins
nokkurt vitni, þvi að það hefir
tvívegis verið stækkað á þess-
um 10 árum, í fyrra skiptið
hækkað, í síðara skiptið lengt.
Cr hinu mikla vélahúsi berst
véladynur uin nálægar götur,
enda hefir fyrirtækið nú á að
skipa einhverjum fullkomnustu
vélum sinnar iðnar. En allur
gólfflötur verksmiðjunnar er
um 1500 fermetrar. Þar er vél
við vél, kembingarvélar, spuna-
vélar, tvinningarvélar og ló-
skurðarvélar. En þó hefir
mannshöndin þarna mörg verk
að vinna.
Vinnslan.
Hampurinn kemur óunninn í
knippum, og eru hamptægjurn-
ar 2—6 metra langar, af sömu
lengd og tægjurnar í blöðum
þeirra plantna, sem hampurinn
er úr unninn. Síðan Japanir her-
námu Filippseyjar, hefir verið
mjög lítið um Manilahamþ. En
í stað hans er notaður svonefnd-
ur Sísalhampur, sem unninn er
úr blöðum Sísal-plöntunnar, er
vex bæði í Mið-Ameriku og víða
um hitabeltislönd Afríku.
Til þess að gera hampinn
hæfan til spuna, þarf að láta
hann fara margar ferðir gegn-
um kembivélar af tvennskonar
gerð, þar sem hann fyrst er
grófkembdur og síðan fín-
kembdur.
Við kembinguna ber þess að
gæta, að tægjurnar leggist sem
mest á misvíxl, því annars verð-
ur þráðurinn ótraustur. Að
kembingu lokinni eru lopa-
vinslin flutt að spunavélunum.
Þar ær lopinn spunninn með
feikna-hraða og eingirnið síðan
tvinnað í sérstökum vélum.
Garnið fer síðan gegnum ló-
skurðarvél, og er að lokunj und-
ið upp í hnotur, og er það þá
fullgert af hálfu verksmiðj-
unnar.
Hampiðjan vinnur 20 tegund-
ir af garni og einnig granna
kaðla, sem framlciddir eru á
svipaðan hátt úr garninu. 1
sambandi við framleiðslu sína
rekur hún mikla netagerð, þar
sem net eru riðin eftir pöntun
eða á lager. Auk þess sem unn-
ið er á verkstæðinu sjálfu,
starfa margir að netahnýtingu
fyrir verksmiðjuna hér í bæn-
um og nágrenni, taka við garni,
ríða net og skila þeim síðan á
verkstæðið. Auk þess rekur
verksmiðjan netjagerð austur á
Eyrarbakka.
Samkeppnishæf framleiðsla.
I greinargerð, sem fyrsti for-
stjóri fyrirtækisins skrifaði
nokkru áður en liann féll frá,
segir liann í stuttu máli frá til-
drögum þess í upphafi, og
kemst m. a. að orði á þcssa leið:
„Ýmsir telja mjög vafasamt,
hvort hægt sé að telja iðnaðinn
til atvinnuvega landsins, telja
þeir jafnvel ekki æskilegt, að
svo verði nokkurn tíma, með
því að skilyrði vanti að mestu
eða öllu leyti til þess að iðnaður
verði rekinn hér, svo að til
þjóðþrifa megi teljast.
Þær raddir, sem svo hljóma,
minna helzt á þá tíma, er stór-
útgerð landsmanna var á byrj-
unarskeiði. Var það þá engu sið-
ur umdeilt atriði, livort sú
breyting á þjóðlífinu, sem þar
af leiddi, væri æsldleg.
Iðnaðinum hefir helzt verið
fundið það til foráttu, að hann
skapaði engin útflutningsverð-
mæti, en notaði hinsvegar að
mestu erlend aðkeypt hráefni.
Hefir það jafnvel staðið í víð-
lesnum blöðum, ritað af áhuga-
mönnum í þjóðlífinu, að iðnað-
ur, sem ynni úr erlendum lirá-
efnum, ætti engan rétt á sér;
aðeins hinn, sem ynni úr hinum
kinlendu.
Væri þessi staðhæfing rétt og
algild regla um iðnaðarstarf-
semi í heiminum yfirleitt, þá
myndi ekki verða mikið úr iðn-
aði ýmissa þjóða, sem nú teljast
mestu iðnaðarþjóðir. Það er
sem sé vitað mál, að t. d. Bret-
land og Þýzkaland flytja inn
liráefni til iðnaðar fyrir gífur-
legar fjárhæðir, til framleiðslu
á ýmsum iðnaðarvörum, bæði
fyrir sinn eigin og annara landa
markað.
Það virðíst sem sé ekkert að-
alatriði, hvaðan hráefnin eru
keypt, getur enda oft verið hag-
kvæmara að flytja út innlenda
hráefnið og kaupa í staðinn
önnur erlend, sem betur henta
til vinnslu fyrir innlendan
markað. Er í þessu margt, sem
til greina kemur, og skal ekki
farið frekar út í það hér. En
hitt er aðalatriðið, að vinnan,
tæknin og þar með fjölþætíara
atvipnulíf og menning aukist í
landinu. Að þvi miðar tvímæla-
laust hinn ungi innlendi iðnað-
ur, að svo verði.“
Æviágrip.
Hampiðjan h/f er eins og áð-
ur er sagt stofnuð fyrir 10 ár-
um, 10. marz 1934, og 'var Guð-
mundur S. Guðmundsson aðal-
hyatamaður að stofnun fyrir-
tældsins. Hann hafði þá um 11
ára skeið unnið að vélsmíði hjá
Vélsmiðjunni Héðni og verið
verkstjóri þar í sex ár. Hann
liafði árið áður farið utan til
að kynna sér slíkar fram-
kvæmdir. Reyndist hann fyrir-
tækinu liinn öruggasti forstjóri,
en þvi miður naut hans skammt
við, því að hann lézt 20. maí
1942. Tók þá Frímann Ólafsson
verzlunarstjóri við forstjóra-
starfinu og hefir staðið fyrir
verksmiðjunni síðan, en Jón
Guðlaugsson hefir alla tíð verið
verkstjóri fyrirtækisins.
Flutti út botnvörpur.
Svo vel reyndust framleiðslu-
vörur verksmiðjunnar, að fyrir
stríð var hún farin að flytja út
botnvörpur, bæði til Færeyja og
Boston. Munu þau fyrirtæki
vera mjög fá, ef nokkur eru,
hér á landi, sem flutt hafa iðn-
aðarvörur til útlanda. En öll
er starfsemi verksmiðjunnar
mjög í anda þeirra orða hins
látna forstjóra, sem að framan
voru hirt.
Síðastliðið ár var unnið úr
170 smálestum af hampi, og var
þó eftirspurn hvergi nærri full-
nægt. Verksmiðjan hefir 90
manns í þjónustu sinni, og hef-
ir því-á skömmum tíma orðið
einhver stærsta verksmiðja
landsins.
Hús Hampiðjunnar í Stakkholti 3. — Byggt var við húsið 1941,
og er það nú um % stærra en myndin sýnir. Gólfflötur þess
er um 1500 m2.