Vísir - 17.06.1944, Síða 41

Vísir - 17.06.1944, Síða 41
VÍSIR ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ 41 III. Sveitarfélögin og endurreisnartímabilið. 1. Endurheimt kosningarréttarins. Næst eftir endurreisn hins ráðgefandi Alþingis 1845, má vafalaust nefna sveitarstjórnar- tilskipunina frá 4. maí 1872, sem merkilegasta og þýðingar- mesta lagasetningu hér, að því er að sjálfstjórn þjóðarinnar lýtur. Þó sveitarstjórnartilskipun þessi væri á ýmsan hátt ófull- komin að því er mannréttinda- hliðina snerti, s.s. kosningarrétt, kjörgengi o. fl., fengu sveitar- fél. aftur með henni að miklu leyti það sjálfsforræði, sem glat- azt hafði á niðurlægingartíma- bilinu. Eitt af sveitarfélögunum — Reykjavík — fékk þó nokkru fyr, eða 1846, nokkra sérstöðu. Hún fékk þá kaupstaðarréttindi, svipuð og ýmsir danskir bæir þá höfðu fengið, og því varð stjór'n liennar nokkru fyr en annara sveitarfélaga með þcim hætti, að íbúarnir réðu þar - nokkru um stjórn sameiginlegra mála. Á okkar núverandi mæli- kvarða var þetta alll næsta ó- fullkomið, en vísir var það ])ó til þess, sem verða mundi, og e. t. v. fyrir þessar sakir varð það fyrst og fremst, sem Reykjavík kom til með að hafa forustuna í ýmsum hinum ])ýð- ingarmestu málum í frelsisbar- áttu þjóðarinnar. m Eftirtektarverðasta fyrir- l>rigðið í þróunarsögu íslenzku sveitarfélaganna á endurreisn- artímabilinú, eða frá 1872 og til ])essa dags, er tvímælalaust myndun kaupstaða og kauptúna við sjávarsíðuna. Þar er það, sem vöxturinn og viðreisnin segir til sín greinilegast, þó lsafjörður. til lireppsnefndar á hver búandi maður í hreppnum, sem hefir ó- flekkað mannorð, er 25 ára að aldri og er ekki öðrum háður sem hjú, ef hann siðasta árið hefir haft aðsetur í hreppnum og goldið til hans þarfa, stend- ur ekki í skuld fyrir þeginn sveitarstyrk og er fjár síns ráð- andi.“ Af þessu sést, að það eru nærri einvörðungu „búandi - menn“ eða bændur, sem kosn- ingarrétt fá. Framförin frá því á.söguöld er aðallega sú, að nú fá leiguliðar einnig sama rétt og „landeigendur“ þá höfðu. — Kosningarrétt hafa hvorki kon- ur né hjú, en þau hafa þó senni- lega verið mikill meiri hluti allra landsmanna, því á flestum bæjum voru mörg hjú um þær mundir. Smátt og smátt eru þessir vankantar sniðnir ;if, en mikla haráttu kostar það, bæði við er- lend og innlend afturhaldsöfl, sem töldu því skaðlegra, sem þessi réttur var almennari og meira hagnýttur af almenningi. Og nú er svo komið, að engin þjóð i víðri veröld mun hafa jaln frjálslegt fyrirkomulag í þessum efnum sem Islendingar, þar sem kosningarréttur og kjörgengi til sveitarstjórna og Alþingis hefir nú verið fært niður í 21 árs aldur og fram- færsluþurfar njóta þessara rétt- inda nú til fullkomins jafnaðar við aðra borgara þjóðfélagsins, en það mun allsstaðar annars- staðar óþekkt fyrirbrigði. Ef saga þessarar l)aráttu er athuguð, sést að það er baráttan fyrir almennum og jöfnum kosningarrétti í sveitarstjórnir, sem rutt hefir brautina fyrir kosningarréttinum til Alþingis. Eiga því sveitarfélögin sinn V es tmannaey j ar. eg víkja nánar að þeim þætti, er að kaupstöðunum snýr sér- staklega, síðar í þessari grein. Þegar sveitarstjórnarkosning- atvinnurekstur og skattgreiðslu. Greinin þar um var svohljóð- andi: „Kosningarrétt og kjörgengi margt hafi auðvitað aflaga farið á frumbýlingsárunum þar, eins og oft er raunar á minnst. Mun ar voru á ný upp teknar 1872, var kosningarrétturinn og kjör- gengið bundið við sjálfstæðan Akureyri.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140

x

Vísir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.