Vísir - 17.06.1944, Side 59

Vísir - 17.06.1944, Side 59
VÍSIR ÞIÓÐHÁTÍÐARBLAÐ 59 og sjóðurinn sé orðin eign bæj- arins „þó þannig, að aldrei má verja fé þessu til neins annars en þess, sem vér nú höfum tek- ið fram, nema þá til fullkomins leildiúss, ef svo mikið fé væri fyrir hendi“, þykir þeim til- hlýðilegt að fela umsjón leik- áhaldanna og scenuhússjóðsins oddvita bæjarfulltrúanna og tveimur mönnum kosnum úr flokki leikenda. Síðan koma á- \ kvæði um það, hvernig útláni leikáhalda skuli hagað og hvernig ávaxta skuli sjóðinn, er það eitt með öðru að leikflokk- ar, sem fá leikáhöldin léð, skulu leggja til sjóðsins minnst 50 ríkisdali og auk þess þau á- höld, sem þeir kunna að láta gera af nýju. Þá er sagt, að skrá yfir leikmunina fylgi gjafabréf- inu, en sú slerá er glötuð. Af eignaskrá sjóðsins 1897, þegar afhendingin fer fram til Iðnað- armannafélagsins og Leikfélags Reykjavíkur, má nokkuð ráða, hvað gefið hefir verið í fyrstu, en jafnframt ber eignaskráin það mcð sér, að töluverð van- höld hafa orðið hjá sjóðnum. Ákvæðið um afhendingu nýrra leikáhalda hefir verið trúlega haldið. Afhendingarskráin 1897 ber með sér að þá á „Coulissu- sjóður bæjarins" m. a. „66 kúl- issufleka af ýmsum stærðum og 20 baktjöld smærri og stærri á rúllum“, auk þess „2 rúllur til að sýna snjókomu og skip örn- ólfs“ (Vikingarnir á Háloga- Iandi). Rúningaskráin sýnir, að þá hafa verið til búningar í þessi leikrit, auk Holbergs bún- inga: Víkingana á Hálogalandi (leikið í Goodtemplarahúsinu 1892), Milli bardaganna (leikið i Skandinavíu 1882), Skugga- Svein (Ieikinn af gefendum 1866, af stúdentum 1873 í Glas- gowhúsinu, af skólapiltum 1880 og af Gleðileikjafélaginu 1886—87) og Hellismenn (leik- ið í Glasgow-húsinu 1873). Alls telur búningaskráin upp um eða yfir 160 „númer“, þ. ám. þó nokkra alklæðnaði, en auk þess mikið af vopnum og alls konar leikáhöldum. Peningar í sjóði voru hins vegar ekki nema kr. 786,45, þegar afhendingin fór fram, og hefir því ákvæðið um 50 ríkisdala tillag til sjóðsins fyrir afnot leikáhalda trauðlega eða alls ekki verið haldið. Og einu ákvæði gefendanna var aldrei sinnt. 1 fimmtu og síð- ustu grein gjafabréfsins mælir svo fyrir, að „forstöðunefnd sjóðsins „skuli ennfremur skyld á ári hverju að auglýsa á prenti skýrslu um ástand sjóðsins“. Allt í allt var áhaldaeign sjóðs- ins mikil og það var ekki að undra, að átök urðu á milli ein Búningsmyndir eftir Sig. Guðmundsson málara. T. v. peysufatabúningur og t. h. skautbúningur, eins og þessir búningar voru áður en Sigurður gerði breytingar á þeim. stakra manna og leikflokka um yfirráðaréttinn yfir áhöldunum áður en þau lentu hjá Leikfé- lagi Reykjavíkur, en þegar það félag var stofnað, var það tal- inn svo mikill styrkur fyrir fé- lagið, að leikáhaldaeign „Coul- issvisjóðsins“ var nefnd „drif- fjöðurin í hinu mikla sigur- verki“. Ef vikið er lílillega að því, sem á undan er gengið í leik- listarmálum bæjarins, áður en gjafabréfið fyrir „Coulissu- sjóðnum“ kemur fram, verður augljóst að stórhugur hefir ráð- ið athöfn gefendanna. Þeir sjá, að vöntun á sæmilegu leikhúsi stendur leiklistinni l'yrir þrif- um. Þeir vissu af eigin reynd, að það var erfitt að halda uppi sæmilegri leiklist, þegar leik- flokkarnir voru á sífelldum hrakningi á milli liúsa, sem voru ætluð til alls annars en sjónleikjasýninga. Skólapiltar höfðu leikið í sjálfum Latínu- skólanum, í Langalofti, svefn- skála pilta, og fyrir aldamótin 1800 í kennslustofu í llólavall- arskóla. Leikið hafði verið í yf- irréttarhúsinu og bekkir fengn- ir léðir handa áhorfendum úr Dómkirkjunni, sem hneykslaði Henderson forðum. Jón Guð- mundsson hóf borgaralegt sjón- leikjahald í Nýja klúbbnum í janúar 1857. Þá var fyrst seld- ur aðgangur að sjónleik hér í bæ. Oftast var leikið án mik- illa tilfæringa. Skólapiltar höl'ðu t. d. hvorki leiktjöld né fortjald fyrir leiksviði, hvað þá heldur upphækkaðan leikpall, fyrr en Sigurður Guðmundsson málari kemur til skjalanna. En ]>að munar líka um manninn, ])egar liann kemur heim að afloknu námi 1858. Ilann gerðist ])egar í stað ötull forvigismaður sjón- leikjanna, málaði leiktjöld, larð- aði leikendur i framan og réði búningum. Veturinn 1860.—61 var m. a. sýnt „Hrekkjabrögð Scapins“ og „Ævintýri á göngu- för“. Sigurður málaði mæta fögur baktjöld fyrir þessa leiki, hið fyrra sýndi „Neapelsborg á Italíu og fjörðinn við Neapel, en á bak við fjörðinn eldfjallið Vesúvius“, hið síðara sýndi: „Sólarlag við Eyrarsund, séð á milli trjáa í Eyrarsund og þar bak við í strendur Svíaríkis“. Það má með sanni segja, að Sig- urður liafi opnað bæjarbúum leið inn í töfraheima leiksviðs- ins, . enda var talið að menn myndu ekki láta sér lynda ann- að en sæmilega umgjörð um sjónleikina eftir að hafa kynnzt handbragði listamannsins. — Áhrif Sigurðar Guðmundssonar á íslenzka leiklist verða seint oftalin. Alkunnugt er hver áhrif hann hafði á Matthías Jochums- son og Indriða Einarsson, er þeir sömdu fyrstu sjónleiki sína „Útilegumennina“ og „Nýárs- nóttina“. Hið þjóðlega yrkisefni átti heldur hetur við skapferli Sigurðar Guðmundssonar. Hann var vakinn og sofinn í þjóðleg- um fræðum og meðan hand- leiðslu hans naut við var sann- kölluð Idómaöld ])jóðlegrar leik- ritunar í Latínuskólanum. Á tæpum áratug komu þaðan leik- rit eftir Kristján Jónsson Fjalla- skáld, Valdimar Briem og Jón Ólafsson, auk þeirra Matthíasar og Indriða. Allt voru þetta leik- rit, scm sóttu efni sitt i þjóð- lífið og sýnd í fyrsta sinn undir handarjaðri Sigurðar Guð- mundssonar. Áhrif Sigurðar á skáldin voru ef til vill meiri en þau vildu með góðu móti viður- kenna. Ummæli Matthíasar Jocluimssonar um sjónleikina 1879, en þá var Sigurður fall- inn frá, eru eins og mælt af hans munni. I formála fyrir leikjunum þá, sem voru allt út- lendir leildr, segir hann: Hér glóa nú, gestir, á bandi öll gullin í íslenzkum leik: Tóm fokstrá af fjarlægu landi, sem falla hér visin og bleik. Og við annað tækifæri tekur hann þó enn greinilegar í streng með Sigurði. Hann segir: „Ef dramatisk konst á ekki að verða til tómrar, ef ekki tví- ræðrar skemmtunar, ef hún á að verða list, sem menntar, fegrar og fullkomnar þjóðlífið — eins og öll konst á að gjöra, — þá verða menn að læra að leika sitt egið þjóðlíf.“ Það var
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Vísir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.