Vísir - 17.06.1944, Page 69

VÍSIR — Þ JÓÐH ÁTlÐ ARBL AÐ
69
..y'T;

E.s. „GuIlfoss“ á Reykjavíkurhöfn 16. apríl 1915.
að hefjast lianda í samgöngu-
málunum. Björn Jónsson rit-
stjóri reit grein þessa og varð
hún þess valdandi, að nú var
hafizt lianda, því að viku síðar
en greinin birtist var stofnað
Gufuskipafélag Faxaflóa og
Vestfjarða. Þetta félag var eins
konar forboði Eimskipafélags
Islands. Til þess var stofnað
réttum aldarfjórðungi fyrr en
Eimskipafélagsins. Marlunið
þess og verkefni var það sama.
Þetta átti að vera félag lands-
manna allra, þeir áttu að leggja
því til stofnfé, hver eftir sinni
getu. Og loks átti að leita til
Vestur-íslendinga, eins og gert
var, þegar Eimskipafélag Is-
lands var stofnað. En þetta
„óskabarn“ varð þó aldrei full-
burða. Móðir þess, þjóðin sjálf,
hafði ekki enn öðlazt skilning
á því, að henni væri óumflýjan-
leg nauðsyn að ala slíkt fóstur
við brjóst sín.
Skömmu eftir að Gufuskipa-
félagi Faxaflóa og Vestfjarða
var komið á legg, var leitað lið-
styrks hinna dönsku selstöðu-
kaupmanna, sem rakað höfðu
saman miklu fé hér á landi. En
enginn þeirra lét svo lítið að
svara málaleitun stjórnar fé-
lagsins. Þegar þau sund reynd-
ust lokuð, leitaði stjórnin til
Louis Zöllners, sem þá hafði
rekið umboðsverzlun fyrir ls-
lendinga um nokkurra ára skeið
í Englandi. Tók hann málinu
vel og bauðst til að leggja fram
þúsund krónur, og áskildi sér
engin réttindi, um fram hvern
þann, er ekki átti nema 100 kr.
hlutabréf.
Þegar hér var komið sögu,
þótti vænlega horfa. Síra Jens
Pálsson, þá prófastur á Ctskál-
um, hafði reynzt einn skelegg-
asti forvígismaður í þessu máli.
Hann reit nú djarfmælta ádrepu
að láta nú ekki standa á sér.
Þegar hann hefir talið upp, hvað
Islendingar eyða miklu í ýmis-
konar munaðarvörur árlega,
segir liann:
„.... Hver dirfist að mót-
mæla með allar þessar tölur
fyrir augum sér, að vér get-
um ekki lagt fram einar 80
þús. krónur fyrir gufuskip,
til þess að linna eitt vort
stærsta böl — samgönguleys-
ið. Nei, féð brestur oss ekki,
en ef vér bregðumst þessu
nauðsynja- og velferðarmáli,
þá sýnum vér blátt áfram, að
oss brestur vilja á að hjálpa
oss, brestur manndóm til að
rétta oss úr kút vesalmennsk-
unnar og slíta af oss hina ó-
þolandi fjötra, sem halda at-
vinnuvegum vorum, viðskipt-
um vorum og vorum eigin
persónum í dauðakreppu,
brestur siðferðilegt þrek til
að gera skyldu vora við sjálfa
oss, þjóð vora og fósturjörð,
að leggja þessu heillavæn-
lega framfarafyrirtæki lið-
sinni vort af ýtrasta megni,
nema sýnilegt sé, að það sé
óskynsamlega stofnað og fái
eigi staðizt og því eigi kom-
ið að tilætluðu liði.“
Kirkj uhöfðingi Ves tur-lslend-
inga, síra Jón Bjarnason, hvatti
landa sína vestra til þess að
styrkja gufuskipafélagið með
fjárframlögum. Ýmsir vestra
urðu til þess að taka undir þessa
áskorun síra Jóns. Þar á ineðal
var ritstjóri Lögbergs, en í
grein einni, sem hann skrifaði,
komst hann svo að orði:
„Vér ættum í allra minnsta
lagi að taka eitt til tvö hundr-
uð hluti hér vestra. Það væri
samboðið og drengilegt mark
dáðar og þjóðrækni vor hér
vestra, ef þetta fyrsta stóra
framfarafyrirtæki fósturjarð-
leyti líf og döfnun að þakka.
Réttum bróðurlega hönd til
að lyfta þessmn bagga. Það
gildir jafnt velferð fóstur-
jarðar vorrar sem heiður
sjálfra vor.“
Það verður því naumast sagt,
að Vestur-lslendingar hafi ætl-
að að láta sitt eftir liggja máli
þessu til stuðnings.
Sumarið 1890 var gengið hart
að landsmönnum með að ger-
ast hlutliafar, þvi að hlutafjár-
söfnun þurfti að vera lokið fyr-
ir októberlok mn haustið. Ef
það tækist, var ráðgert að
kaupa 200 rúml. skip, er byrj-
aði ferðir snemma árs 1891.
Var ætlunin, að það færi 5
ferðir milli landa árlega og að
minnsta lcosti 7 með ströndum
fram frá Reykjanesi að Horni.
— En svo fór, að þess reyndist
enginn kostur, að fá landsmenn
til að leggja fram 80 þús. kr.
Lauk þar með þeirri tilraun til
bóta á samgönguþörf lands-
mánna, er fram til þess tíma
liöfðu verið bundnar mestar
vonir við.
Forvígismenn gufuskipafé-
lagsins kunnu því illa, að þjóð-
in skyldi ekki betur skynja sinn
vitjunartima en raun varð á.

Björn Jónsson ritstjóri ritaði
þessi orð, er hann sá, hversu
fara mundi um mál þetta:
' „Þegar þjóðin er orðin að
strandaglóp í framfara leið-
angri mannkynsins og er
dottin úr sögunni —- komin
undir græna torfu, þá mætti
setja á leiði hennar þessi orð:
„Hér liggur þjóð, sem alltaf
var að bíða eftir því, hvort
nokkuð yrði úr sér“.“
Meðan unnið var að því að
safna hlutafé fyrir Gufusldpa-
félag Faxaflóa og Vestfjarða,
var keyptur til landsins einn
lítill gufubátur. Var það „Ás-
geir litli“, er kom til Isafjarð-
ar 30. júní 1890. Hann var
fyrsta íslenzka gufuskipið og
var 17 rúml. að stærð. Hélt hann
uppi póstferðum og flutningum
um Isafjarðardjúp um 30 ára
skeið. Eigandi hans var Ásgeir
G. Ásgeirsson kaupmaður á Isa-
firði. Litlu síðar keypti hann
miklu stærra gufuskip, er hét
„Stóri Ásgeir“ og er það fyrsta
gufuskipið í íslenzkra eign, er
heldur uppi ferðum landa á
milli. Sumarið eftir að „Litli
Ásgeir“ var keyptur, komu tveir
gufubátar til landsins. Voru það
„Oddur“, 24 rúml., eign Lefolii-
verzlunar á Eyrarbakka, og
„Faxi“, 45 smál., en eigendur
hans voru Sigfús Eymundsson
ljósmyndari og Sigurður Jóns-
son járnsmiður. „Faxi“ var
lengi notaður til flutninga um
Faxaflóa, en „Oddur“ við suð-
urströndina.
Slíkur var farkosturinn, þeg-
ar strandferðir hófust hér á
gufuskipum, sem heima áttu á
Islandi.
★
Þess er áður getið, að Sam-
einaða gufuskipafélagið var eitt
um liituna með siglingar til
landsins fram til ársins 1909.
En þetta ár varð sú breyting
á, að jafnframt var samið við
Thore-félagið um að halda uppi
strandferðum og fara minnst 20
ferðir á ári milli Hafnar og Is-
til landsmanna og skoraði á þá, ar vorrar ætti oss að verulegu
Esja.
18