Vísir - 17.06.1944, Side 73

Vísir - 17.06.1944, Side 73
VÍSIR — ÞJÓÐHÁTlÐARBLAÐ 73 JOMAS SVEMMSWOHfs Nokkrir þættir um heiIbrigðismáL Myrkur forneskju og fákunn- áttu grúfir yfir öllum mannúð- ar- og heilbrigðismálum á landi þessu fram undir aldamótin 1800. Við erum fátækir og ó- sjálfbjarga, allt að því ölmusu- menn, er þiggjum allt úr ann- ara höndum, en eigum engan rétt til neins. Á þeim merku tímamótum, er nú standa fyrir dyrum, ber okk- ur að skygnast um, og greina rétt og hlutlaust hvað að okkur var rétt af öðrum, hverju við sjálfir höfum áorkað, á ör- skömmum tíma, og ekki sízt að gefa gaum að áföngum þeim, sem framundan eru, og verða að nást — hvert leiðir liggja. Með leifturhraða hugarins bera fyrir margar ömurlegar myndir, frá vandræða- og niður- lægingartimum þjóðar vorrar. Við sjáum konuna sem fæddi, livort heldur var út við strönd eða inn til dala. Bæri eitthvað verulega út af, vissi hún og allir aðstandendur, að hvergi var hjálpar að vænta. Engin líkn- andi hönd hafði vit á að gera hið rétta. Það þýddi venjulega dauðann fyrir móður og barn. Ef drepsóttir eins og svarta- dauða har að garði, lá pestar- móðan yf-ir byggðunum, órjúf- anleg og miskunnarlaus, henni gátu hvorki stormar né byljir grandað. Hinum örmagna lýð hélt hún í faðmi sér, og sleppti ekki bráð sinni, fyrr en helm- ingur, máske tveir þriðju hlut- ar fólksins var að velli lagt. — Smærri farsóttir gengu og yfir landið, mislingar, inflúenza, barnaveiki, taugaveiki og livað þær nú allar heita þessar dæt- ur dauðans, sem mestum ár- angri ná í byggðum, þar sem fátt er til matar og léleg aðbúð að öllu leyti. Hér var einnig holdsveikin, sem máske hefir flutzt hingað með landnámsmönnum. Hana tóku hörn sem fullorðnir. Sára- vessarnir frá húð og öndunar- færum sýktu þá, er daglega voru í nánd við þá sjúku. Hnútar og sár féllu á hörundið, og holdið grottnaði frá beinum. Enginn veit nú hversu margir hafa fall- ið í valinn hér á landi af völd- um þessa hryllilega sjúkdóms. Eins og öldur hafsins skola mörgu rekaldi að ströndum landsins, eins hárust allskonar kynsjúkdómar með erlendum lýð, er kom hér til lands, eða dvaldi langdvölum meðal lands- manna. Aldirnar liðu ein af ann- ari. Þeir, sem sjá áttu þjóðinni fyrir vistum, gerðu það ekki. Hungur þjakaði iðulega meiri hluta hennar svo öldum skipti. Efniviður fékkst ekki nema af s.kornum skammti til húsabygg- inga, með þeim örlagariku af- leiðingum, að fyrr á öldum, og allt til vorra daga, bjó þjóðin í svo ömurlegnm húsakynnum, að vart munu bændur bjóða gripum sínum slík sem þau, nú á dögum. Það var sterkur stofn, sem nam land þetta, annars hefði hvert mannsbarn farizt endur fyrir löngu, hlotið sömu örlög og frændur okkar, er fyrr bjuggu á Grænlandi. En ]>að hefir verið höggvið miskunnarlaust að stofni þeim, er byggir enn þann dag í dag þetta land. Hungur og drepsótt- ir, slæm húsakynni, hörð veðr- átta eru nöfn þeirra, er næst hafa komizt að gjöreyða hon- um. En það eru langir kaflar í sögu þessarar þjóðar, sem ekki hafa verið ritaðir, og ekki er hægt að rita, vegna skorts á heimildum. Mörg baráttusagan, hetjusagan, frá þeim tímum, er löngu týnd og öllum gleymd. Saga þeirra, sem gáfu síðustu eignina, máske ættaróðalið, fyr- ir síðubita, þeirra, sem siðastir allra fylgdu fjölmennri sveit vina og ættingja, er allir féllu i valinn á örskömmum tíma, eftir vonlausa baráttu við veildndi og hungur. Þessum atburðum bregður fyrir á hugartjaldinu okkar, í örsnöggri svipan, sam- tímis því, að við fögnum fengn- um sigrum, er gera okkur kleift, ekki sízt á sviði heilbrigð- ismála og lækningu sjúkra, að bjarga okkur langtum betur en forfeður okkar voru færir um. Árin 1750—1760 höfðu svo margir menn og konur fallið í drepsóttum og hverskyns liarð- æri á íslandi, að á öllu landinu bjúggu þá færri menn en nú búa í höfuðborginni einni saman. Þá dóu miklu fleiri en fæddust. Um þetta eru til skýrslur, allná- lcvæmar. Á þessu árabili dóu 40 af hverju þúsundi, en fæddust aðeins 29 börn, miðað við sömu tölu. Iljá yfirþjóðinni var á- standið öfugt. Þar fæddust miklu fleiri en dóu. Þegar góðir menn þar í landi sáu loks ógn þá, er stóð hér fyrir dyrum, var reynt af góðvilja, en fá- dæma þekkingarskorti að bæta úr neyðarástandi því, er ríkti, og eitt af þehn ráðum, er gripið var til, vai7 að senda hingað ungan og duglegan Islending, er lokið hafði læknaprófi í Dan- mörku. Þetta var fyrsti lærði læknirinn, sem dvaldi á Islandi, Bjarni Pálsson, síðar landlækn- ir. Læknir þessi reyndist okkur mjög vel, eftir þvi sem efni stóðu til. Raunar gátu fæstir leitað til hans, sem að líkum lætur, en hann kenndi ungum mönnum læknisfræði og undir- bjó einnig nokkrar stúlkur til ljósmóðurstarfa, og mun hafa átt drýgstan þátt í því, að vísir að lieilbrigðislöggjöf var settur fyrir landið. Á því leikur ekki vafi, að Bjarni Pálsson var stórmennt- aður læknir, mælt ,á þeirra tíma vísu, og fyrsti Islendingurinn, tír tök kunni á handlæknisað- gerðum. Læknishéruð 1941. Mannfjöldi 1940. Reykjavík 39.338, Hafnarfjörðnr 4.112, Álafoss 1000, Skipaskagi 2400, Borgarfjörður 1329, Borgar- nes 1596, Ólafsvík 1550, Stykkishólmur 1616, Dalasýsla 1415, Reykhólar 494, Flatey 429, Patreks- fjörður 1556, Bíldudalur 610, Þingeyri 1079, Flateyri 1232, Hólshreppur 747, Isafjörður 3251, ögur 1001, Hesteyri 642, Reykjarfjörður 545, Hólmavík 1270, Miðfjörður 1852, Blönduós 2157, Sauðár- krókur 2518, Hofsós 1433, Siglufjörður 2953, Ólafsfjörður 871, Svarfaðardalur 1848, Akureyri 8355, Höfðahverfi 605, Reykjadalur 1242, Húsavík 1988, öxarfjörður 1092, Þistilfjörður l086, Vopnafjörð- ur 740, Hróarstunga 1156, Fljótsdalur 924, Seyðisfjörður 1140, Norðfjörður 1522, Reyðarfjörður 1395, Fáskrúðsfjörður 1017, Berufjörður 893, Hornafjörður 1162, Síða 900, Mýrdalur 993, Vcst- mannaeyjar 3521, Rangárhérað 3076, Eyrarbakki 3183, Grímsnes 1882 og Keflavík 3472. Samtals er þetta 122.188 manns. 19
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Vísir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.