Vísir - 17.06.1944, Blaðsíða 73

Vísir - 17.06.1944, Blaðsíða 73
VÍSIR — ÞJÓÐHÁTlÐARBLAÐ 73 JOMAS SVEMMSWOHfs Nokkrir þættir um heiIbrigðismáL Myrkur forneskju og fákunn- áttu grúfir yfir öllum mannúð- ar- og heilbrigðismálum á landi þessu fram undir aldamótin 1800. Við erum fátækir og ó- sjálfbjarga, allt að því ölmusu- menn, er þiggjum allt úr ann- ara höndum, en eigum engan rétt til neins. Á þeim merku tímamótum, er nú standa fyrir dyrum, ber okk- ur að skygnast um, og greina rétt og hlutlaust hvað að okkur var rétt af öðrum, hverju við sjálfir höfum áorkað, á ör- skömmum tíma, og ekki sízt að gefa gaum að áföngum þeim, sem framundan eru, og verða að nást — hvert leiðir liggja. Með leifturhraða hugarins bera fyrir margar ömurlegar myndir, frá vandræða- og niður- lægingartimum þjóðar vorrar. Við sjáum konuna sem fæddi, livort heldur var út við strönd eða inn til dala. Bæri eitthvað verulega út af, vissi hún og allir aðstandendur, að hvergi var hjálpar að vænta. Engin líkn- andi hönd hafði vit á að gera hið rétta. Það þýddi venjulega dauðann fyrir móður og barn. Ef drepsóttir eins og svarta- dauða har að garði, lá pestar- móðan yf-ir byggðunum, órjúf- anleg og miskunnarlaus, henni gátu hvorki stormar né byljir grandað. Hinum örmagna lýð hélt hún í faðmi sér, og sleppti ekki bráð sinni, fyrr en helm- ingur, máske tveir þriðju hlut- ar fólksins var að velli lagt. — Smærri farsóttir gengu og yfir landið, mislingar, inflúenza, barnaveiki, taugaveiki og livað þær nú allar heita þessar dæt- ur dauðans, sem mestum ár- angri ná í byggðum, þar sem fátt er til matar og léleg aðbúð að öllu leyti. Hér var einnig holdsveikin, sem máske hefir flutzt hingað með landnámsmönnum. Hana tóku hörn sem fullorðnir. Sára- vessarnir frá húð og öndunar- færum sýktu þá, er daglega voru í nánd við þá sjúku. Hnútar og sár féllu á hörundið, og holdið grottnaði frá beinum. Enginn veit nú hversu margir hafa fall- ið í valinn hér á landi af völd- um þessa hryllilega sjúkdóms. Eins og öldur hafsins skola mörgu rekaldi að ströndum landsins, eins hárust allskonar kynsjúkdómar með erlendum lýð, er kom hér til lands, eða dvaldi langdvölum meðal lands- manna. Aldirnar liðu ein af ann- ari. Þeir, sem sjá áttu þjóðinni fyrir vistum, gerðu það ekki. Hungur þjakaði iðulega meiri hluta hennar svo öldum skipti. Efniviður fékkst ekki nema af s.kornum skammti til húsabygg- inga, með þeim örlagariku af- leiðingum, að fyrr á öldum, og allt til vorra daga, bjó þjóðin í svo ömurlegnm húsakynnum, að vart munu bændur bjóða gripum sínum slík sem þau, nú á dögum. Það var sterkur stofn, sem nam land þetta, annars hefði hvert mannsbarn farizt endur fyrir löngu, hlotið sömu örlög og frændur okkar, er fyrr bjuggu á Grænlandi. En ]>að hefir verið höggvið miskunnarlaust að stofni þeim, er byggir enn þann dag í dag þetta land. Hungur og drepsótt- ir, slæm húsakynni, hörð veðr- átta eru nöfn þeirra, er næst hafa komizt að gjöreyða hon- um. En það eru langir kaflar í sögu þessarar þjóðar, sem ekki hafa verið ritaðir, og ekki er hægt að rita, vegna skorts á heimildum. Mörg baráttusagan, hetjusagan, frá þeim tímum, er löngu týnd og öllum gleymd. Saga þeirra, sem gáfu síðustu eignina, máske ættaróðalið, fyr- ir síðubita, þeirra, sem siðastir allra fylgdu fjölmennri sveit vina og ættingja, er allir féllu i valinn á örskömmum tíma, eftir vonlausa baráttu við veildndi og hungur. Þessum atburðum bregður fyrir á hugartjaldinu okkar, í örsnöggri svipan, sam- tímis því, að við fögnum fengn- um sigrum, er gera okkur kleift, ekki sízt á sviði heilbrigð- ismála og lækningu sjúkra, að bjarga okkur langtum betur en forfeður okkar voru færir um. Árin 1750—1760 höfðu svo margir menn og konur fallið í drepsóttum og hverskyns liarð- æri á íslandi, að á öllu landinu bjúggu þá færri menn en nú búa í höfuðborginni einni saman. Þá dóu miklu fleiri en fæddust. Um þetta eru til skýrslur, allná- lcvæmar. Á þessu árabili dóu 40 af hverju þúsundi, en fæddust aðeins 29 börn, miðað við sömu tölu. Iljá yfirþjóðinni var á- standið öfugt. Þar fæddust miklu fleiri en dóu. Þegar góðir menn þar í landi sáu loks ógn þá, er stóð hér fyrir dyrum, var reynt af góðvilja, en fá- dæma þekkingarskorti að bæta úr neyðarástandi því, er ríkti, og eitt af þehn ráðum, er gripið var til, vai7 að senda hingað ungan og duglegan Islending, er lokið hafði læknaprófi í Dan- mörku. Þetta var fyrsti lærði læknirinn, sem dvaldi á Islandi, Bjarni Pálsson, síðar landlækn- ir. Læknir þessi reyndist okkur mjög vel, eftir þvi sem efni stóðu til. Raunar gátu fæstir leitað til hans, sem að líkum lætur, en hann kenndi ungum mönnum læknisfræði og undir- bjó einnig nokkrar stúlkur til ljósmóðurstarfa, og mun hafa átt drýgstan þátt í því, að vísir að lieilbrigðislöggjöf var settur fyrir landið. Á því leikur ekki vafi, að Bjarni Pálsson var stórmennt- aður læknir, mælt ,á þeirra tíma vísu, og fyrsti Islendingurinn, tír tök kunni á handlæknisað- gerðum. Læknishéruð 1941. Mannfjöldi 1940. Reykjavík 39.338, Hafnarfjörðnr 4.112, Álafoss 1000, Skipaskagi 2400, Borgarfjörður 1329, Borgar- nes 1596, Ólafsvík 1550, Stykkishólmur 1616, Dalasýsla 1415, Reykhólar 494, Flatey 429, Patreks- fjörður 1556, Bíldudalur 610, Þingeyri 1079, Flateyri 1232, Hólshreppur 747, Isafjörður 3251, ögur 1001, Hesteyri 642, Reykjarfjörður 545, Hólmavík 1270, Miðfjörður 1852, Blönduós 2157, Sauðár- krókur 2518, Hofsós 1433, Siglufjörður 2953, Ólafsfjörður 871, Svarfaðardalur 1848, Akureyri 8355, Höfðahverfi 605, Reykjadalur 1242, Húsavík 1988, öxarfjörður 1092, Þistilfjörður l086, Vopnafjörð- ur 740, Hróarstunga 1156, Fljótsdalur 924, Seyðisfjörður 1140, Norðfjörður 1522, Reyðarfjörður 1395, Fáskrúðsfjörður 1017, Berufjörður 893, Hornafjörður 1162, Síða 900, Mýrdalur 993, Vcst- mannaeyjar 3521, Rangárhérað 3076, Eyrarbakki 3183, Grímsnes 1882 og Keflavík 3472. Samtals er þetta 122.188 manns. 19
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.