Vísir - 17.06.1944, Qupperneq 81

VÍSIR — ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ
81
Agfnar Kofoed-Han§en:
Flugmál Islands fyrr og mí.
Við Islendingar hefðum i dag
getað átt eitt elzta flugfélag álf-
unnar og um leið eitt elzta flug-
félag heimsins.
Þetta hefði orðið, ef við hefð-
um borið gæfu til að halda líf-
iinu í flugfélagi því, er stofnað
var 1919.
Á þetta er gaman að minnast
:nú er vér stofnum lýðveldi vort.
'Okkur skorti þegar á þessum ár-
:um hvorki vilja né stórhug til
þess að hrinda menningarmál-
:um, eins og fluginu, í fram-
kvæmd, heldur var þjóðin ekki
nægilega komin úr kútnum, eft-
ir margra alda skort og kúgun,
:að hún hefði fjárhagslegt bol-
magn til þess að halda lífinu í
iþessu fyrsta merka flugfélagi
voru.
Félag þetta, Flugfélag Islands
ih/f hét það, hélt uppi skemmti-
íferðum um nágrenni Reykjavík-
■ur, og fengu margir Islendingar
„loftskírnina“ þau tvö sumur, er
flugvél félagsins var starfrækt.
Forgöngumenn félagsins höfðu
mildnn hug á því, að koma á
flugferðum til hinna ýmsu hér-
aða landsins og voru meðal ann-
ars farnar nokkrar flugferðir
austur yfir fjall og lent þar
eystra í könnunarskyni. Er litl-
um vafa undirorpið, að flugferð-
ir í einhverju formi liefðu kom-
izt á, ef flugfélaginu hefði auðn-
azt að kanna nánar liin ágætu
lendingarskilyrði, sem eru í
flestum byggðarlögum landsins.
En það var almepn trú
manna, að ólendandi væri á
landflugvél utan Reykjavíkur.
Dr frekari flugframkvæmdum
varð þó ekki, sakir fjárskorts,
og hætti félagið störfum haust-
ið 1920.
Þessarar fyrstu flugfélags-
stofnunar á Islandi mun lengi
minnst sem einnar þeirrar
merkustu, sökum þess, hve
snemma hún var gerð og sömu-
leiðis vegna þess, að forgöngu-
menn félagsins sáu réttilega, að
landflugvélar, en ekki sjóflug-
vélar, voru framtíðar farartæki
Islendinga.
Næsta tilraun til þess að festa
flugið í sessi hér lijá okkur var
gerð 1928, er stofnað var Flug-
félag Islands h/f hið annað. Til
þess félags var stofnað af stór-
hug og myndarskap, og mun
fáá hafa grunað annað en að
félag þetta ætti eftir að vaxa og
dafna, sem óskabarn þjóðarinn-
ar, á sama hátf pg hið íslenzka
eimskipafélag,
Félag þetta gerði samning við
stærsta flugfélag Þýzkalands,
Deutsche Lufthansa, og skyldi
Deutsche Lufthansa fyrst í stað
leggja til flugvélar og áhafnir,
gegn ákveðnu, mjög háu gjaldi.
Síðar, er menntaðar hefðu verið
íslenzkar áhafnir, var ætlunin
að kaupa vélarnar og reka fé-
lagið að öllu leyti með innlend-
um starfskröftum.
Félagið leysti af hendi mjög
merkilegt brautryðjandastarf,
hóf farþegaflug milli landshluta,
póstflutninga, sjúkraflutninga
og síldarleit úr lofti, sem gafst
strax ágætlega.
En þrátt fyrir nægileg verk-
efni, sem félagið leysti yfirleitt
mjög vel af hendi, varð félagið
að hætta störfum árið 1931, eft-
ir fjögurra ára starf.
Orsök þess, að bæði þessi fé-
lög urðu að hætta störfum, tel
eg fyrst og fremst«þá, að í bæði
skiptin varð að semja við er-
lenda aðila um leigu á flugtækj-
um og áhöfnum.
Og þrátt fyrir það, að hin er-
lendu félög virtust hafa allmik-
inn og ósvikinn áhuga fyrir
framtíð flugmálanna á Islandi,
hugsuðu þau þó fyrst og fremst
um, að sjá sínum eigin fjárhag
borgið.
Leigugjald vélanna var óhæfi-
lega hátt, svipaðast því, er flug-
vélar eru leigðar í heimskauta-
leiðangra, og kaup hinna sér-
menntuðu áliafna eftir því, eða
margföld ráðherralaun fyrir
hvern einstakan sérfræðing.
Hina erlendu menn skorti
eðlilega alla yfirsýn á fjárhags-
legri getu okkar og spenntu bog-
ann það hátt, að hann brast í
bæði skiptin, ýmist í höndum
þeirra eða fyrir þeirra tilstilli.
Er félagið gat ekki lengur
starfað sakir fjárskorts, stóð til
að hið opinbera yfirtæki rekst-
urinn og keypti flugvélarnar af
hinu erlenda félagi, en úr því
varð þó ekki, og var það með
öllu ófyrirgefanlegt skilnings-
leysi af þáverandi valdhöfum.
Þótt bæði þessi fyrstu félög
vor yrðu að hætta störfum áður
en full reynsla hafði fengizt,
var starf þeirra og tilvera eigi
að siður stórmerkileg.
Þeir menn, sem að þeim
stóðu, voru merkir brautryðj-
endur og þjóðin mun minnast
þeirra við stofnun lýðveldisins,
sem framsækinna sona, sem
voru á undan sinni samtíð, og
urðu að gjalda þess.
Sumarið 1936 hófu nokkrir
ungir og fátækir Reykvíkingar
merki flugsins á loft að nýju,
eftir að það hafði legið niðri í
allmörg ár. Áhuginn var mikill,
en efnin smá og skilningsskort-
urinn meiri en nokkru sinni fyr.
Menn þóttust hafa fengi^ næg-
ar sannanir þess á undanförn-
um 17 árum, að flug á Islandi
yrði ekki annað en kostnaðar-
samur munaður.
Hið nýja félag, Svifflugfélag
Islands var það nefnt, hafði ekki
að markmiði að koma sjálft á
flugferðum til hinna ýmsu
landshluta vors torfæra lands,
heldur var markmið þess, að
snúða trausta vængi handa
æsku vorri og kenna henni að
nota þá og meta.
Meðlinúr þessa félags hafa
sýnt, að það er ekki allt komið
undir því, að hafa næga peninga
handa á milli, heldur, að það er
dugnaður og atorka, sem ræður
úrshtum. Félagið á nú fjölda
traustra félaga, allmikið af tækj-
um og öðrum eignum, flugskýli
ásamt útbúnaði, og væri ekki
**>
jFélagftr Sviffl^gfélags Islands vinna sroiði syiffiugu.
Flugvél Flugmálafélags Islands.
heimsstyrjöld, ætti það mörg ný
flugtæki.
Árangurinn af starfsenú þessa
félags er að byrja að koma í
ljós. Fyrir skömmu eru komnir
til landsins 6 nýmenntaðir ís-
lenzkir flugmenn frá Vestur-
heimi, 5 þeirra eru gamlir og
ötulir félagar úr Svifflugfélag-
inu og fengu þar sína fyrstu
vængi.
I framtíðinni mun islenzk
æska stunda íþrótt iþróttanna,
svifflugið, i frístundum sínum
og læra að beita svifflugunni í
straumum loftsins, á sama hátt
og forfeður vorir stýrðu seglbát-
um sínum hreyknir og djarfir
yfir úfið og hættulegt haf.
Sumarið 1936 var annað félag
stofnað, Flugmálafélag Islands.
Ætlunin með félagsstofnun
þessari var að sameina lands-
menn til baráttu fyrir flugmála-
starfsemi innanlands. Þessi fé-
lagsskapur átti drjúgan þátt i
áhuga þeim, er skapaðist fyrir
flugi og flugmálum á þessum
árum og síðar, og mun að styrj-
öld þessari lokinni væntanlega
taka til óspilltra málanna þar
sem frá var horfið."
Þá er rétt að geta einnig
Model-flugfélagsins, er stofnað
var nokkru seinna. Það er
lyrst og fremst félag drengja,
sem áhuga hafa fyrir flugmál-
um. Drengirnir læra að snúða
léttar svif- og hreyfilflugvélar,
er fljúga mannlausar, .oft óra-
vegu, jafnvel tugi kílómetra, og
læra drengirnir þannig að brjóta
heilann um hagnýt viðfangs-
efni, þar eð flugvélar þessar
verður að smiða eflir sömu
grundvallarkenningum og
stærri flugvélar. Er þetta liollur
og bráðskemmtilegur leikur, svo
skemmtilegur, að margir full-
orðnir sökkva sér niður í hann
af áliuga.
Er félög þau, er að framan
getur, höfðu starfað nokkurt
skeið og glætl áliuga alrnenu-
ings fyrir flugi og flugsam-
göngum, var stofnað Flugfélag
Akureyrar h/f. Hafði áður verið
þrautreynt að stofna flugfélag
u*í Reykjavík, sömuleiðis hafði
21