Vísir - 17.06.1944, Qupperneq 111

VÍSIR — ÞJÓÐHÁTÍÐARRLAÐ
111
I gróðurhúsi.
1894, og var skipaður stifts-
læknir á Norður-Sjálandi. Jafn-
vel eftir að Schierbeck var setzt-
ur að á ættlandi sínu, lét hann
sér mjög annt um velferð Garð-
yrkjufélagsins íslenzka og skrif-
aði margar fræðandi og hvetj-
andi greinar i ársrit þess.
Eitt það, sem afdrifa- og
heillaríkast varð af athöfnum
þessa danska landlæknis í þágu
íslenzkrar garðræktar, var það,
að árið 1890 réð hann í þjón-
ustu sína ungan Eyfirðing, að
nafni Einar Helgason, til garð-
yrkjustarfá. Vegna þeirra kynna
af Schierbeck og garðrækt háns
gerði Einar Helgason garðrækt-
ina að æfistarfi sínu, réðist utan
til garðyrkjunáms og cr hann
kom heim að afloknu námi við
danskan garðyrkjuskóla, gerðist
hann garðyrkjuráðunautur hjá
Búnaðarfélagi Islands og veitti
gróðrarstöð þess við Laufásveg
í Reykjavík forstöðu frá því, er
hún var stofnuð og, fram til
1920, er undirritaður tók við af
honum. Voru þeir forsetar Bún-
aðarfélagsins, Halldór Friðriks-
son yfirkennari og Þórhallur
Bjarnarson, síðár biskup, á-
hugamenn um garðrækt og
skildu gjörla þýðingu hennar
fyrir þjóðina. Var Einar Helga-
son þannig hinn fyrsti skóla-
gengni garðyrkjufræðingur
okkar. Hann var íslenzkumaður
ágætur og skrifaði fjölda greina
um garðræktarmál í blöð og
tímarit. Eitt af því, sem þýð-
ingarmest varð og bezt var þeg-
ið af störfum Einars Helgason-
ar, voru fræðirit hans um garð-
yrkju: „Bjarkir“ um skrúð-
garða, „Rósir“ um ræktun inni-
blóma og „Hvannir“ um rækt-
un matjurta. Hafa þær bækur
komið alþýðu að ágætu gagni.
Einar Helgason vann að fram-
förum og útbreiðslu garðrækt-
arinnar þar til hann andaðist,
en það var 1935.
Skömmu eftir 1920 verða þýð-
ingarmikil tímamót í sögu garð-
ræktarinnar á íslandi. Þá rísa
hin fyrstu gróðurhús upp, ylj-
uð af jarðhita. Með gróðurhús-
unum hefst nýtt tímabil í garð-
yrkju. Áður stunduðu menn
garðyrkju aðeins yfir sumar-
tímann og oftast sem aukastarf,
en urðu að leita sér annara
starfa frá hausti til vors. Með
byggingu gróðurhúsanna verða
þau umskipti, að nú er liæ'gt að
stunda garðyrkju — ræktunar-
störfin — allan ársins hring og
við það verða garðyrkjumenn-
irnir sjálfstæð stétt, sem stund-
ar garðyrkju sem aðalatvinnu-
veg og fæstir annað. Þennan
tæpa aldarfjórðung, sem liðinn
er síðan fyrsta litla ræktunar-
húsið var byggt, hefir þróunin
verið svo hröð að furðu gegnir,
og fjöldi gróðurhúsa verið
byggður á mörgum stöðum, þar
sem jarðhiti er, sunnan lands og
norðan og vestan. Aðeins einn
landsfjórðungur hefir orðið
mjög afskiptur hvað jarðhita
snertir, Austurland. Nú eru
ræktaðar hér margar tegundir
blóma og ávaxta og matjurta,
sem aldrei sáust hér á Islandi
áður og fáa dreymdi um að
nokkru sinni yrðu ræktaðir hér.
Gróðurhúsaeigendur liafa í
ríkum mæli notið þeirra gróða-
ára, sem hafa staðið síðan nú-
verandi styrjöld hófst, með
stóraukinni kaupgetu neytenda,
og hafa fjölgað gróðrarskálum
sínum mjög mikið hin allra síð-
ustu ár. Er þetta, að mínum
dómi, eitt hið ánægjulegasta
fyrirbrigði stríðsáranna, hve
garðyrkjumánnastéttinni hefir
l’jölgað og garðyrkjan orðið ör-
uggur atvinnuvegur, og vart
mun þurfa að óttast mikinn aft-
urkipp á þessu sviði. Hér hefir
rætzt draumur framsýnna
manna, um hagnýtingu jarðhita
til ræktunar, fyrr og betur en
þá flesta hafði grunað. Mestar'
eru þessar framkvæmdir eðli-
inn, þar sem markaður er mest-
ur, — við Reyki í Mosfellssveit,
Reyki í ölfusi, Syðri-Reyki í
Biskupstungum, svo að nefndir
séu nokkrir staðir á Suðurlandi.
Svo hraðfara hafa þessar fram-
farir í gróðurhúsarækt verið
síðustu árin, að við útsýn virð-
ist opnast um enn stórkostlegri
framfarir á komandi árum.
Garðyrkjuskóli hefir verið
stofnaður af ríkinu, á Reykjum
í ölfusi, er Unnsteinn Ólafsson
garðyrkjufræðingur veitir for-
stöðu og hafa nokkrir nemend-
ur útskrifazt þaðan á hverju ári.
Garðyrkja til gagns og prýð-
is hefir aukizt stórlega í land-
inu það sem af er þessari öld,
svó að fullyrða má, að aldrei
hafi framfarir í þessari grein
jarðræktarinnar verið svipaðar
á jafn skömmum tíma. Tegund-
ir matjurta eru nú fleiri rækt-
aðar en áður og landsmenn
skilja nú betur en áður, hvers
virði það er, að hafa góð af-
brigði af Jicim tegundum, sem
þrífast hér. Allmikið hefir t. d.
unnizt á um útbreiðslu betri
kartöfluafbrigða en hér þekkt-
ust áður og meðal annars vegna
þess er kartöfluræktin árvissari
en áður var í landinu, samfara
aukinni notkun betri verkfæra
en notuð voru áður.
Trjágarðar eru nú mun al-
gengari en áður var, í bæjiun
og sveitum. Með stóraukinni
trjárækt hefir til dæmis höfuð-
staðurinn sjálfur breytt svip til
hins betra á síðustu tveim ára-
hann hafi fengið nýtt andlit,
vegna þess mikla tpjágróðurs,
sem gróðursettur hefir verið í
görðunum kringum húsin. Má
og að nokkru leyti þakka það
því, að skógrækt ríkisins hefir
nú aukið plöntuuppeldi sitt
mjög mikið, svo að nú er stór-
um auðveldara að fá plöntur af
réttum trjátegundum keyptar
cn áður. Til sveita má allvíða
sjá myndarlega skrúðgarða og
eru sumir ])eirra löngu þjóð-
kunnir, svo sem garðarnir í
Múlakoti í Fljótshlíð og
„Skrúður“ síra Sigtryggs Guð-
laugssonar á Núpi í Dýrafirði.
Og skrúðgörðunum f jölgar með
hverju ári, sem líður, garður til
gagns og prýðis við bvert heim-
ili er takmarkið, sem keppa
þarf að.
Þegar á allt er litið, cr óhætt
að fullyrða, að garðyrkja lands-
manna hefir tekið svo miklum
stakkaskiptum síðan um alda-
mótin, að það cr meir en sam-
bærilegt við aðrar atvinnu-
greinir íslendinga. En þá er
fyrst vel, ]>egar sérhvcr okkar
er orðinn dálítið brot af garð-
yrkjumanni, sem kann að rækta
nytsamar og fagrar jurtir, til
gagns og yndis fyrir sig og sína.
Það er takmarkið, sem keppa
ber að.
Víða má orðið sjá fallega garða í kauptúnum og kaupstöðum
landsins og leggur fólk orðið miklu meiri áherzlu á það en áður,
að fegra kringum híbýli sín.
lega í námunda við höfuðstað- tugum, svo að segja má, að