Morgunblaðið - 05.05.1999, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 5. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Samfylkingin verði að
formlegnm stj ónmiálaflokki
Margrét Frímannsdóttir, talsmaður Samfylkingarinn-
ar,er sannfærð um að ekki líði á löngu þar til Samfylk-
ing-in verði orðin að formlegum stjórnmálaflokki. Hún
seg-ist munu hafa forystu fyrir Samfylkingunni í við-
ræðumvið aðra flokka um myndun ríkisstjórnar. Hún
segirjafnframt að þingflokkurinn velji ráðherra Sam-
fylkingarinnar, en ekki flokkarnir sem að henni standa.
Samfylkingunni hefur ekki tekist að halda
fylgi sínu á síðustu vikum kosningabaráttunn-
ar ef marka má skoðanakannanir. Hvaða skýr-
ingu hefurþú á þessu?
„Það er erfítt að fínna einhverja einhlíta
skýringu á því. Hin framboðin hafa öll beint
spjótum sínum sérstaklega að Samfylkingunni
og verið með mjög harðan og ómálefnalegan
áróður gegn okkur og okkar stefnu. Það virð-
ist hafa skilað sér. Jafnvel sú ósvífni að gera
okkur upp skoðanir sem við ekki höfum og
halda slíkum ósannindum að kjósendum, ekki
síst þeim ungu. Ljótust finnst mér þessi
ósannindi þeirra að við ætlum að hækka bens-
ínið. Það hefur ekki hvarflað að nokkrum
manni. Við þurfum að taka okkur á og koma
stefnu okkar til skila til kjósenda betur en við
höfum gert. Ég hef ekki stórar áhyggjur af
þessum skoðanakönnunum, en þær eru engu
að síður vísbending sem ég tel rangt að
hunsa.“
Pað hefur jafnframt komið fram í skoðana-
könnunum að meiiihiuti kjósenda telur kosn-
ingarnar snúast meira um menn en málefni.
Getur verið að kjósendur treysti ekki forystu-
mönnum Samfylkingarinnar?
„Nei, forystumönnum Samfylkingarinnar er
vel treystandi. Ég tel hins vegar að það þurfí
að skerpa línurnar í pólitíkinni. Við erum
kannski orðin nokkuð vön því að láta kosning-
arnar snúast um menn og ég er ekki sannfærð
um að það sé það sem kjósendur vilji. Sam-
fylkingin er með breiða fylkingu fólks sem
hefur tekið að sér að skýra stefnumál okkar.
Við förum fram á það við kjósendur að þeir
skoði hvað hin ýmsu framboð hafa fram að
færa og ef þeir gera það þá kvíði ég ekki út-
komu okkar.“
Nýr flokkur stofnaður
óháð kosningaúrslitunum
Viljum ekki stöðva
uppbyggingu stóriðju
Það kemur ekki fram með skýrum hætti í
stefnuyfirlýsingu Samfylkingarinnar hvort þið
viljið stuðla að áframhaldandi uppbyggingu
stórvirkjana og stóriðju á Austurlandi. Hver
er stefna ykkar í þessu máli?
„Við viljum að sú meginregla gildi að allar
virkjanir fari í lögformlegt umhverfismat. Það
er alveg skýi-t í stefnu okkar. Við viljum einnig
að það sé gerð rammaáætlun um virkjanlegt
vatnsafl og jarðvarma þar sem virkjanakostum
er raðað í forgangsröð með tilliti til umhverfis-,
byggða- og atvinnusjónaiTniða. Stjórnvöld
hefðu átt að vera búin að vinna slíka áætlun
fyrir löngu. Þá hefðu Austfirðingar kannski
ekki lent í þeirri umræðu sem orðið hefur um
þessi mál þar. Slíkum vinnubrögðum hefur
verið beitt í Noregi um langt skeið, en hér á
landi eru stjórnvöld að vakna korteri fyrir
kosningar á þessu sviði eins og ýmsum öðrum.
Það er hins vegar misskilningur að Sam-
fylkingin vilji stöðva alla stóriðjuuppbyggingu
á Islandi þó við leggjum áherslu á að allar
virkjanir fari í umhverfismat og að Kyoto-bók-
unin verði staðfest. Það kemur til greina að
heimila takmarkaða stóriðju á Austurlandi til
að styrkja byggð þar, en þá þarf jafnframt að
draga úr losun gróðurhúsalofttegunda á öðr-
um sviðum í staðinn. Það hefur verið afar nei-
kvæð umræða um mat á umhverfisáhrifum
hér á landi. Það byggist á því að stjórnvöld
hafa það þröngsýna viðhorf að líta á slíka að-
gerð sem töf á framkvæmdum. í mati á um-
hverfisáhrifum á ekki aðeins að taka tillit til
áhrifa á náttúru heldur einnig á efnahagslega
þætti og til byggðamála. I slíku mati á jafn-
framt að leggja fram fleiri en einn valkost
þannig að um val sé að ræða. Þetta mikilvæga
atriði gleymist oft í umræðunni."
Umræða nauðsynleg um ESB
Ber að skilja stefnu ykkar í Evrópumálum
þannig að þið getið hugsað ykkur aðild að
ESB í framtíðinni þó það verði ekki á næsta
kjörtímabiii?
„Það er alveg skýrt í stefnu okkar að miðað
við þá stöðu sem við búum við í dag er ekki
ástæða til að sækja um aðild að Evrópusam-
bandinu. Við segjum hins vegar, eins og
ábyrgt stjórnmálaafl á að
gera, að opin og lýðræðis-
leg umræða þarf að fara
fram um Evrópusamband-
ið. Við segjum hvorki já eða
nei fyrir alla framtíð þótt
afstaða okkar nú sé skýr. A
þeim stjórnmálafundum
sem ég hef verið á að und-
anfömu spyr fólk mikið um
ESB, ekki bara um aðildina
heldur einnig um þróunina
og möguleika okkar í fram-
tíðinni. Mér finnst hins veg-
ar áberandi að fólk kvartar undan því að ekki
sé nægilega vel staðið að upplýsingagjöf um
þessi mál. Ég lagði fram þingsályktunartillögu
á Alþingi ásamt öðrum forystumönnum Sam-
fylkingarinnar þar sem kveðið er á um skyldu
stjórnvalda til að veita upplýsingar í aðgengi-
legu formi. Rekja má um 80% af íslenskri lög-
gjöf til Evrópu. Hún snertir fyrirtæki, ein-
staklinga, sveitarfélög og félagasamtök. Það
þarf að vera í gangi öflug upplýsingamiðlun
með reglulegum hætti til þessara aðila. Norð-
menn hafa staðið miklu betur að þessu en við.
Flestir stjórnmálaflokkar eru sammála um
að ef til þess kæmi að sótt yrði um aðild að
ESB yrði það borið undir þjóðina í atkvæða-
greiðslu. Samfylkingin gerir þá kröfu, ef til
slíkrar atkvæðagreiðslu kæmi, að þjóðin greiði
atkvæði á grundvelli þekkingar, en ekki á
grundvelli vilja einstakra þingflokka.
í dag er staðan þannig að það virðist ekki
vera pólitískur vilji innan Evrópusambandsins
fyrir því að við fáum að njóta sérstöðu gagn-
vart auðlindum okkar. Stefna bandalagsins er
núna með þeim hætti að við getum ekki fallist
á hana.“
Er Samfylkingin að leggja tii einhverjar
Lítur þú á Samfylkinguna sem kosninga-
bandalag sem mótað hefur stefnu til fjögurra
ára eða er þetta framboð sem horfír lengra
fram í tímann og mótar stefnu í samræmi við
það?
„Það er alveg ljóst í mín-
um huga að Samfylkingin
er komin til að vera. Við
höfum valið þessa leið núna
að vera með kosninga-
bandalag vegna þess að það
er töluverð vinna að ná
flokkunum, sem standa að
Samfylkingunni, saman.
Við töldum eðlilegt að við
byrjuðum á að mynda
kosningabandalag, en það
er alveg jafnljóst í hugum
allra að það er aðeins spuming um tíma
hvenær við stofnum formlegan stjómmála-
flokk.“
Áttu von á að það gerist á næsta kjörtíma-
bili?
„Já, ég á fastlega von á því. Þessir flokkar
eru búnir að vinna náið saman í sveitarstjórn-
um og á Alþingi. Þetta samstarf hefur gengið
mjög vel og þróunin hefur orðið sú að skilin á
milli flokkanna eru sífellt að verða óljósari. Ég
er sannfærð um að það mun ekki líða langur
tími þangað til Samfylkingin verður orðin að
formlegum stjórnmálaflokki."
Telur þú að þetta muni gerast óháð niður-
stöðu kosninganna?
„Já, ég tel að það muni gerast óháð útkom-
unni í kosningunum. Við höfum öll gert okkur
grein fyrir að það tekur tíma að vinna úr svo
afgerandi breytingum eins og orðið hafa á
vinstri kanti stjómmálanna.“
Margrét Frímannsdóttir
breytingar á stefnu Islands í varnaimálum?
„Stefna okkar í þessu máli byggir á þeii-ri
staðreynd að bókun um framkvæmd varnar-
samningsins rennur út árið 2001 og að fyrir
þann tíma hefji íslensk stjórnvöld viðræður við
bandarísk yfirvöld um varnarsamninginn og
veru hersins hér á landi. Við eigum eftir að
svara mörgum spurningum um þetta mál áður
en til viðræðna kemur. Geta Islendingar t.d.
tekið yfir verkefni ef umsvif hersins minnka
verulega hér á landi? Við þurfum að hafa svör
á reiðum höndum varðandi atvinnu þeirra ein-
staklinga sem þarna vinna. Það er verið að
hefja vinnu í utanríkisráðuneytinu við að meta
öryggis- og varnarþörf landsins, sem væntan-
lega verður í samvinnu við Alþingi eða utan-
ríkismálanefnd þingsins. Niðurstaðan úr
þeirri vinnu hlýtur að ráða miklu um afstöðu
okkar og ákvarðanir. Það sem skiptir megin-
máli varðandi viðræður og ákvarðanir í þess-
um málum í framtíðinni er að íslensk stjórn-
völd hafi frumkvæðið og taki mið af íslensku
mati og íslenskum vilja.“
Aflaheimildir fari á markað
Vill Samfylkingin gera breytingar í sjávar-
útvegsmálum sem byggjast á kvótakerfmu eða
vill hún byggja upp algerlega nýtt kerfí?
„Við viljum að það fari fram endurskoðun á
kerfinu frá grunni í ljósi þeirra markmiða sem
sett hafa verið um fiskistofna, hagkvæma nýt-
ingu þeiiTa og trausta atvinnu og byggð í land-
inu og við setjum markið við 2002. Við erum í
aðalatriðum búin að búa við þetta kerfi síðan
1984, en það hefur þó aldrei farið fram nein
heildarúttekt á því hvort kerfið hafi skilað
þeim árangri sem að var stefnt. Við teljum að
það þurfi að gera í ljósi þeirra miklu galla sem
fram hafa komið og þess óréttlætis sem það
hefur haft í för með sér. Ég útiloka ekki að
niðurstaða vinnu okkar verði sú að ný útfærsla
á aflamarkskerfi sé besta lausnin, en vil ekki
útiloka heldur að einhvers konar sóknarkerfi
geti skilað betri árangri. Við erum ekki að
leggja til einhverjar kollsteypur því nauðsyn-
legt er að gefa ákveðinn aðlögunartíma ef að
niðurstaðan verður sú að gera þurfi verulegar
breytingar.
Meðan á endurskoðuninni stendur er nauð-
synlegt að taka upp nokkra þætti málsins. Við
teljum t.d. að viðbótarveiðiheimildir sem
ákveðnar verða í haust eigi að fara á leigu-
markað, sem sé háður ákveðnum skilyrðum
um byggðatengingu, nýliðun í greininni og þak
sem tryggi að það geti ekki einn eða fáir aðilar
leigt allar veiðiheimildirnar. Við viljum að
þessar heimildir verði óframseljanlegar. Við
viljum einnig að næstu ár á eftir, fram til árs-
ins 2002, verði 5-10% veiðiheimildanna tekin
til hliðar og sett á þennan leigumarkað til að
hefja niðurtalningu á meintu eignarhaldi. Það
hefur lengi verið rætt um þetta uppboðsfyrir-
komulag á veiðiheimildum og við viljum gera
tilraun með það. Við viljum jafnframt styrkja
stöðu strandveiðiflotans og einfalda reglur um
veiðar báta og smábáta. Veiðar þeirra hafa í
gegnum tíðina verið notaðar til að dreifa um-
ræðunni frá meginágreiningsefnum í sam-
bandi við kvótakerfið. Það gerðist núna síðast í
umræðum á Alþingi um dóm Hæstaréttar.
Smábátarnir eru ekki stóra vandamálið varð-
andi gjafakvótann og brottkastið á fiski.“
Breylingar á tekjuskatti
Þið viljið gera taIsverðar breytingar í
skattamálum. Andstæðingar ykkar hafa sakað
ykkur um að leggja fram tillögur sem eyði-
leggi staðgreiðslukerfi skatta og stuðli að
minni sparnaði.
„Þetta er eins og hver önnur della eins og
margt annað sem frá þeim kemur. Það eru
fjölþrepa tekjuskattskei’fi í löndunum í kring-
um okkur og það gengur mjög vel upp tækni-
lega hjá þeim og hvers vegna ætti það ekki að
ganga upp hjá okkur einnig? Það er rangtúlk-
un að skattakerfið hafi verið til einhverra
vandræða hjá þeim þjóðum sem við erum að
bera okkur saman við. Við viljum nota fjöl-
þrepa tekjuskattskei-fi til tekjujöfnunar og
færa jöfnunina inn í skattakerfið úr bótakerf-
inu sem er að verða eins og frumskógur. Við
viljum draga úr jaðarsköttum þannig að þetta
komi lágtekjufólki og stórum hópum milli-
tekjufólks til góða. Millitekjufólkið hefur kom-
ið mjög illa út úr skattabreytingum síðustu
ára. Við leggjum einnig til að foreldrar geti
nýtt ónotaðan skattafrádrátt barna sinna, sem
getur skipt verulegu máli. Við viljum einnig
draga úr tekjutengingu barnabóta. Þetta eru
tillögur sem eru mjög vel framkvæmanlegar.
ASÍ og BSRB hafa lagt fram útreikninga sem
sýna að fjölþrepa tekjuskattur kemur betur út
fyrir þessa hópa.
Ég hafna því einnig algerlega að tillögur
okkar um breytingar á fjármagnsskatti dragi
úr sparnaði. Við gerum ráð fyrir frítekjumarki
í fjármagnsskatti sem þýðir að hjón geta verið
með sparnað upp á 4 milljónir króna án þess
að þurfa að greiða skatt af vaxtatekjum. Okk-
ar tillögur miða að því að afnema skatta á
sparnað fólks sem hefur litlar fjármagnstekjur
og að afnema skatt ríkisstjórnarinnar á spari-
bauka barna, en það er jafnljóst að við erum
að leggja til að eignafólk og þeir sem eiga
hlutabréf og geta lagt fyrir inn á bækur háar
upphæðir borgi af fjármagnstekjunum sama
skatt og þeir borga af öðrum tekjum."
Fer það saman að stefna að því að lækka
jaðarskatta og koma á fjölþrepa tekjuskatti?
Eru þetta ekki ósamrýmanleg markmið?
„Nei, við viljum færa skattaafslætti úr bóta-
kerfinu yfir í skattakerfið. Við höfum á síðustu
árum farið með tekjujöfnunina út í allskyns
bótagreiðslur, s.s. vaxtabætur, barnabætur og
húsaleigubætur. Við teljum skynsamlegra að
færa tekjujöfnunina beint inn í skattakerfið
sjálft, en þar með erum við að draga úr jaðar-
skatti. Við erum hins vegar að segja að þegar
fólk hefur náð ákveðnu tekjumarki verða ekki
greiddar barnabætur.“
ViII Samfylkingin gera breytingar á þeirn
landbúnaðarstefnu sem fylgt hefur verið?
„Landbúnaður og sjávarútvegur gegna lyk-
ilhlutverki í byggðum landsins. Ég hefði viljað
sjá skýra framtíðarsýn frá Bændasamtökun-
um í málefnum landbúnaðarins, en því er ekki
að heilsa. Við skulum hafa í huga að stjórnar-
flokkarnir tveir hafa farið með landbúnaðar-
málin nær samfellt í hálfa öld og afraksturinn
er ekki góður. Nú eru þessir flokkar úrræða-
lausir með skýrsluna sína um landbúnaðinn í
lokaðri skrifborðsskúffu. Samfylkingin vill
fjölbreyttan landbúnað sem byggist bæði á
hefðum og nýbreytni sem geri sveitirnar að
virkum samfélögum. Við viljum hefja sókn til
endurreisnar íslensks landbúnaðar, m.a. með
aukningu vistvænnar og lífrænnar framleiðslu
og eflingu búgreina, svo sem ferðaþjónustu og
skógræktar, ylræktar og garðyrkju. Okkar
vilji er sá að samkeppnisaðstaða landbúnaðar-
ins verði með þeim hætti að hún standist sam-
anburð við þau lönd sem við erum að keppa
við. Við munum ekki get.a komið í veg fyrir
innflutning landbúnaðarvara, en við þurfum að
vera tilbúin að mæta honum.“
Hver mun tilnefna ráðherra fýrir hönd
Samfylkingarinnar eigi hún aðild að næstu
ríkisstjórn?
„Það verður að sjálfsögðu þingflokkur Sam-
fylkingarinnar. Hann kemur til með að vinna
sem ein heild að myndun nýrrar ríkisstjórnar.
Það er rangtúlkun sem haldið hefur verið fram
að það þurfi að semja við alla flokka sem
standa að Samfylkingunni um ríkisstjórnar-
myndun. Ef til þess kæmi að við ættum aðild
að viðræðum um myndun ríkisstjórnar mun eg
leiða þær viðræður af okkar hálfu og síðan
mun þingflokkurinn velja ráðherra."
• Á morgun verður talað við
Davíð Oddsson formann
Sjálfstæðisflokksins